Κυριακή 30 Μαρτίου 2014

M’ ένα χαμόγελο έλαμψε τον κόσμο για να μη νυχτώσει. Νίκο Μπελογιάννη δεν σε ξεχνάμε ...


ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΙΝΑΙ Η ΛΗΘΗ. ΓΙ ΑΥΤΟ ΔΕ ΞΕΧΝΑΜΕ.

Αθήνα, Γουδί
Ξημερώματα Κυριακής - στις 4 και 12’ - της 30ης Μαρτίου 1952, αντήχησαν τα όπλα του εκτελεστικού αποσπάσματος για το
Νίκο Μπελογιάννη και τους συντρόφους του
Δημήτρη Μπάτση
Ηλία Αργυριάδη
Νίκο Καλούμενο.
Ας σημειωθεί ότι ημέρα Κυριακή ούτε οι Γερμανοί στην Κατοχή δεν εκτελούσαν μελλοθάνατους.

Έφυγες τώρα Νίκο ανάβοντας μ’ ένα γαρύφαλλο από φλόγα το κουράγιο του κόσμου,
ανάβοντας την ελπίδα στην καρδιά των λαών, ανάβοντας τους αστερισμούς της ειρήνης στο στερέωμα του κόσμου, πάνω απ’ τις πεδιάδες τις σπαρμένες κόκαλα.
Έπεσες, Νίκο, με τα’ αυτί σου κολλημένο στην καρδιά του κόσμου,
ν’ ακούς τα βήματα της λευτεριάς να βαδίζουν στο μέλλον, ν’ ακούς το μέλλον να ξεδιπλώνει εκατομμύρια κόκκινες σημαίες
πάνω απ’ το γέλιο των παιδιών και των κήπων
[…]
Ο Μπελογιάννης μας έμαθε άλλη μια φορά πώς να ζούμε και πώς να πεθαίνουμε.

Στίχοι του Γιάννη Ρίτσου από το ποίημα
«Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΜΕ ΤΟ ΓΑΡΥΦΑΛΛΟ».
Μάρτης 1952
Εφαρμόζοντας τον Αναγκαστικό Νόμο 375 του 1936 (του Μεταξά) περί κατασκοπείας, σύμφωνα με τον οποίο, ακόμα και σε ειρηνική περίοδο, μπορεί να καταδικαστεί κάποιος από στρατοδικείο ακόμα και σε θάνατο, για τις πολιτικές του πεποιθήσεις, με το πρόσχημα της κατασκοπείας, παρά την παγκόσμια κινητοποίηση και συγκίνηση το μισαλλόδοξο δικαστήριο, αποτελούμενο από τακτικούς στρατοδίκες, καταδίκασε τον Νίκο Μπελογιάννη - ηγέτη της αντίστασης κατά των Γερμανών και μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ - και τρεις ακόμα συντρόφους του ομόφωνα σε θάνατο.
 
Τι κι αν οι προοδευτικοί άνθρωποι μέσα και έξω απ’ την Ελλάδα ξεσηκώνονται και απαιτούν να μην εκτελεστεί η απόφαση;
Τι κι αν χιλιάδες διαμαρτυρίες και τηλεγραφήματα απ’ όλο τον κόσμο ζητούν τη ματαίωση της εκτέλεσης;
Τι κι αν διεθνούς φήμης καλλιτέχνες όπως ο Τσάρλι Τσάπλιν, συγγραφείς όπως ο Σαρτρ, ο Κοκτώ, ο Μπενουά, γάλλοι υπουργοί, ο ίδιος ο Ντε Γκώλ, πρόεδροι ακαδημιών και ακυρωτικών δικαστηρίων στέλνουν τηλεγραφήματα εναντίωσης στις εκτελέσεις;

Τι κι αν το σκίτσο του Πικάσο (αυτό που δημοσιεύουμε) κάνει το γύρο του κόσμου;
Τι κι αν ακόμα και ο συντηρητικός Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος, Σπυρίδων Βλάχος, ζητά από το βασιλιά να μην γίνουν εκτελέσεις δηλώνοντας:



«Έχω συγκλονιστεί απ’ το ηθικό μεγαλείο του Μπελογιάννη. Το θεωρώ ανώτερο κι από των πρώτων Χριστιανών, γιατί ο Μπελογιάννης δεν πιστεύει ότι υπάρχει μέλλουσα ζωή».

Τι κι αν ο νέος τότε υπουργός δικαιοσύνης Δημ. Παπασπύρου ζητά να διακοπεί η δίκη και να παραπεμφθεί σε πενταμελές εφετείο;
Μέσα σε κλίμα πιέσεων, εκβιασμών και τρομοκρατίας διεξάγεται η δίκη του Μπελογιάννη και αποφασίζεται η εκτέλεση με τις εντολές του Αμερικάνικου παράγοντα και των ανακτόρων.

Ο Μπελογιάννης όμως δεν ήταν μόνο αγωνιστής αλλά και διανοούμενος. Το βιβλίο του
«Το ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα»
κυκλοφορεί σήμερα από τις εκδόσεις ΑΓΡΑ.

Ο Δημήτρης Μπάτσης υπήρξε ένας σπουδαίος επιστήμονας και το βιβλίο του
«Η βαρειά βιομηχανία στην Ελλάδα» που ασχολείται με την αξιοποίηση των πλουτοπαραγωγικών πόρων, το οικονομικό σχέδιο για την εκβιομηχάνιση και για την Εκβιομηχάνιση και βιωσιμότητα είναι ακόμα σημείο αναφοράς. Είναι ένα βιβλίο σταθμός
. Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Κέδρος».

Σάββατο 29 Μαρτίου 2014

Περί ενιαίας τιμής ή πώς τα βιβλία θα γίνουν σουηδικά ξύλα : Βασίλης Βασιλικός


Περί ενιαίας τιμής ή πώς τα βιβλία θα γίνουν σουηδικά ξύλα
Του Βασίλη Βασιλικού.
H ενιαία τιμή προστατεύει τον πλουραλισμό και την πολυφωνία των ιδεών, το ποιοτικό και αντιεμπορικό βιβλίο, τη βιωσιμότητα και την ανάπτυξη πολλών σημείων πώλησης, τα βιβλιοπωλεία γνώμης και όχι τα σουπερ μάρκετ. Τελεία και παύλα. Η κατάργησή της αποτελεί ένα ακραίο νεοφιλελεύθερο μέτρο που δεν έχει τολμήσει να θίξει καμία μεγάλη ή μικρή ευρωπαϊκή χώρα, ούτε καν η Γερμανία. Η Γαλλία αντίθετα επεκτείνει το μέτρο θεσπίζοντας «ειδικό επίτροπο», ενίσχυση των μικρών σημείων πώλησης και περιορισμούς στην αδηφαγία του εκτοπλασματικού ΑΜΑΖΟΝ.

Η ενιαία τιμή βιβλίου αλλά και κάθε κίνηση υπέρ του βιβλίου (όπως η στήριξη προωθημένων εκδόσεων, χρηματοδότηση μεταφράσεων από και προς τα Ελληνικά, στήριξη βιβλιοθηκών και προγράμματα φιλαναγνωσίας) έχουν να κάνουν με τη γενικότερη αντίληψη της πολιτικής, και φυσικά της πολιτιστικής σου πολιτικής. Πάντοτε κρίσιμη και ακόμα κρισιμότερη σε συνθήκες κρίσης σαν αυτή που βιώνουμε σήμερα. Αν σήμερα η πολιτιστική σου πολιτική είναι ανύπαρκτη ή υποτάσσεται σε τυχαίες, αλλοπρόσαλλες αποφάσεις, παρμένες στο πόδι, δεν υπάρχει μέλλον σε κανένα επίπεδο… Όταν χρηματοδοτείς προγράμματα για το «ηλεκτρονικό περίπτερο» και τον «ηλεκτρονικό λαχανόκηπο» και ταυτόχρονα καταργείς την ενιαία τιμή είσαι μακριά νυχτωμένος…

Για ακόμα μια φορά απέναντι στην υποτιθέμενη «συντεχνία» του χώρου προβάλλεται το «κοινό» καλό των αναγνωστών, στα χέρια του οποίου θα φτάσει υποτίθεται φθηνότερο το βιβλίο… αφού σήμερα το βιβλίο είναι ακριβό κτλ. Ναι, είναι, αλλά τι δεν είναι σήμερα, όταν οι μισθοί έχουν συμπιεστεί στο μη περαιτέρω; Και επιτέλους αυτές οι συγκρίσεις με τις τιμές των βιβλίων στο εξωτερικό και ειδικά σε αγορές σαν την αγγλοσαξωνική με τα εκατομμύρια αναγνώστες και τεράστια τιράζ, χωρίς κόστος μετάφρασης, χωρίς επιμελητές, χωρίς διορθωτές, είναι αδιανόητες, μαρτυρούν δε παντελή άγνοια της διαδικασίας έκδοσης ενός βιβλίου και είναι εντέλει εκτός πραγματικότητας… όταν μάλιστα ήδη στην Ελλάδα υπάρχει τάση όχι μόνο σταθεροποίησης, αλλά δραστικής μείωσης των τιμών.
 
Πράγματι ο χώρος του βιβλίου έχει ήδη πολλά προβλήματα… η ρευστότητα, είναι ένα από αυτά, η απαξίωση του βιβλίου στις εφημερίδες ένα δεύτερο (ένα βιβλίο μεγάλου Έλληνα συγγραφέα που ξέμεινε από μία περιστασιακή προσφορά πωλείται στο περίπτερο πεταμένο σε μια γωνιά 5 ευρώ και η αντίστοιχη κανονική έκδοση στο ράφι του βιβλιοπωλείου τιμάται 15 ή παραπάνω)… όλοι θυμόμαστε πριν χρόνια που οδήγησε αυτό τη μουσική παραγωγή… Αλλά επιτέλους, τα προβλήματα του χώρου να λυθούν υπό το καθεστώς της ενιαίας τιμής. Αυτό είναι ευκολότερο. Αλλιώς η κατάρρευση και ο ευτελισμός του βιβλίου είναι προ των πυλών.

Όλοι γνωρίζουμε ότι το μπεστ σέλερ κρατά την αγορά στα πόδια της: τον εκδότη να προχωρήσει με κάποια σίγουρα έσοδα σε μια πιο αμφίβολης εμπορικότητα έκδοση (βγάζω ένα ερωτικό βιβλίο και μπορώ μετά να εκδώσω τα Άπαντα ενός μεγάλου συγγραφέα), αλλά και τα μικρά βιβλιοπωλεία που πουλώντας ευπώλητα βιβλία μπορούν να χρηματοδοτήσουν ένα στοκ κλασικών στο ράφι… Ήδη αυτό είναι δύσκολο, με την κατάσταση στην αγορά, και θα γίνει δυσβάσταχτο, αδύνατο μάλλον, με την κατάργηση της ενιαίας τιμής. Οι πιέσεις των μεγάλων αλυσίδων στον εκδότη θα λειτουργήσουν αθροιστικά. Το είδαμε στην Αγγλία. Τα βιβλιοπωλεία στην επαρχία, οι μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις παντού θα εξαφανιστούν, και γρήγορα θα ακολουθήσουν πολλοί εκδότες και μεγαλοεκδότες. Κάποιοι θα αντέξουν αλλά το βιβλίο θα πληγεί ανεπανόρθωτα.
Χαμηλής ποιότητας υλικά, για χαμηλής ποιότητας περιεχόμενο, θα κατακλύσουν τα ράφια των σούπερ μάρκετ. Ξεχάστε την Αλεξάνδρεια που ξέρατε… ξεχάστε την ποίηση και το δοκίμιο. Ξεχάστε κάθε σοβαρό βιβλίο προβληματισμού. Η φασονιστική (από το φασόν αλλά κοντά και στο φασισμό) ομογενοποίηση που είδαμε χρόνια πριν να επελαύνει με τα έπιπλα του ΙΚΕΑ, οδηγώντας στο κλείσιμο ένα σωρό καλλιτέχνες κατασκευαστές επίπλων στη χώρα μας και καθιστώντας κακόγουστα ομοιόμορφα τα σπίτια όλων μας, θα κυριαρχήσει και στον πολιτισμό. Βιβλία, λοιπόν, από αμφίβολης ποιότητας σουηδικό ξύλο κομμένο και ραμμένο στα μέτρα των πιο ευτελών αναγνωστικών μας αντανακλαστικών που θα διανέμονται κατ’ οικον από τον ΜΕΓΑΛΟ ΑΔΕΛΦΟ. Αυτό είναι το ΜΕΛΛΟΝ που μας ετοιμάζουν.

ΓΙΑ ΑΥΤΟ ΠΙΣΤΕΥΩ ΟΤΙ ΥΠΑΡΧΕΙ ΜΙΑ ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΛΥΣΗ

Η διατήρηση αλλά και η επέκταση του μέτρου ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ εκδοτική ΠΑΡΑΓΩΓΗ (λογοτεχνία αλλά και κάθε είδους βιβλίο που εκδίδεται στην ελληνική γλώσσα) αλλά και τα φροντιστηριακά ελληνόγλωσσα και ξενόγλωσσα βιβλία (όπου εκεί ήδη υπάρχει χάος). Κάθε άλλη επιλογή ακόμα και ημίμετρα σαν αυτά που προτείνονται περί λογοτεχνικών και μη βιβλίων είναι τραγελαφικά (αλήθεια ποιος θα αποφασίζει για τη λογοτεχνικότητα ή μη των βιβλίων;).

Είμαστε μια μικρή χώρα, μια μικρή γλώσσα που αριθμεί ελάχιστους ομιλητές και δυνητικούς αναγνώστες σε όλον τον κόσμο. Η μικρή μας αγορά ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΥΜΠΙΕΣΤΕΙ ΑΛΛΟ… σε λίγο δεν θα υπάρχουν όχι μόνο εκδότες και βιβλιοπώλες αλλά ΟΥΤΕ καν ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ. Είχα την τιμή να είμαι ένας από τους πρώτους, αν όχι ο πρώτος, που μετά από πολλές γραφειοκρατικές περιπέτειες, κατάφερα να δηλώσω τη μακρινή δεκαετία του 1960, ως επάγγελμα στον τηλεφωνικό οδηγό: «συγγραφέας».

Σύντομα το περίεργο είδος μας θα είναι προστατευόμενο και θα εκλείψει: Παντού θα επιστρέψουν οι ερασιτέχνες «λογοτέχνες» του Σαββατοκύριακου, οι «Sunday painters» όπως σωστά ονομάζουν οι Αγγλοσάξονες τους ερασιτέχνες ζωγράφους: (ζωγράφους της Κυριακής). Δηλαδή μια ασαφή κατηγορία ανθρώπων που τις καθημερινές εργάζεται και τα Σαββατοκύριακα γράφει, θεραπεύοντας τον καημό τους. Ωστόσο η συγγραφή είναι εξαντλητική πολύωρη δουλειά, καθημερινή κι αδιέξοδη.

ΟΛΟΙ ΛΟΙΠΟΝ ΜΑΖΙ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ, ΕΚΔΟΤΕΣ, ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΣ, ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ

ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΕΝΙΑΙΑΣ ΤΙΜΗΣ

ΕΙΝΑΙ ΖΩΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ

Τετάρτη 19 Μαρτίου 2014

Φέτος υποδεχόμαστε την παγκόσμια ημέρα ποίησης - την Παρασκευή 21 Μαρτίου - με τους στίχους και τα τραγούδια του Κώστα Βάρναλη


“Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΑ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ”

 το ΤΡΟΦΩΝΙΟ ΩΔΕΙΟ

το Βιβλιοπωλείο ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΦΡΑΣΗ

οι φίλοι τους

γιορτάζουν και φέτος την παγκόσμια ημέρα ποίησης

ΜΕ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΠΟΙΗΤΗ

ΚΩΣΤΑ ΒΑΡΝΑΛΗ

Παρασκευή 21 Μαρτίου 2014 στις 8.30 μ.μ. 

στο βιβλιοπωλείο ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΦΡΑΣΗ,

Δημάρχου Ι. Ανδρεαδάκη 49, Λιβαδειά 

Στον μεγάλο ποιητή μας Κώστα Βάρναλη είναι αφιερωμένη η καθιερωμένη κοινή εκδήλωση του βιβλιοπωλείου ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΦΡΑΣΗ, του ΤΡΟΦΩΝΙΟΥ ΩΔΕΙΟΥ και των φίλων  τους στις 21 Μαρτίου 2014 με αφορμή τον γιορτασμό της παγκόσμιας ημέρας ποίησης. Φιλοδοξία μας και φέτος να σας προσφέρουμε μια βραδιά αντάξια της παράδοσης που έχουμε δημιουργήσει.


Πρόλογος

Γράφε, Ιστορία, τα ψέματά σου αράδα
και βλόγα το Φονιά, βρίζε το Θύμα!
Κι Αρετή, των δρομάκων σουσουράδα,
τον κάθε σωματέμπορά σου τίμα.

Και συ, Νόμε, των άνομων ασπίδα,
σαν τη μαϊμού από κλώνο σ’ άλλον πήδα
κι απ’ την κορφή με την ουρά κρεμάσου,
να μη γλέπει ο Λαός τα πισινά σου.

Λευτεριά της χανάκας και του ξύλου,
σφιχτόδενε τ’ αξύπνητο χαϊβάνι.
Και συ, ρηγάτο του Κενού, τ’ αψήλου
κάμνε το σκλάβο ρήγα, άμα πεθάνει!

Και συ, τσούλα των δήμιων, Επιστήμη,
της Αλήθειας εσχάτη τεφροδόχα,
και συ, πρόστυχη Πένα και ψοφίμι,
του βούρκου λιβανίζετε την μπόχα!

Και συ, Πατριώτη Αγνέ, τη μάσκα φόρα
κι απ’ τ’ αδέρφια σου, αραδαριά μπροστά σου,
διάλεγε, Γιούδα πάντοτες και τώρα,
για τον ξένο Μολώχ τα θύματά σου.

Αθάνατη και θεία και πεμπτουσία
του βούρκου, χαίρε ω! χαίρε Προδοσία!…
Φως το χέρι, το πόδι, προχωρεί
στον κάμπο κι ό,τι θέλει το μπορεί! …

Κατάγυμνη χορεύει (όλα της φόρα!)
στον τάφο σου, Πατρίδα! Φαλλοφόρα
τουρλώνεται κι ουρλιάζ’ : «Είναι δικός μου
                                αυτός ο βούρκος του Ελευθέρου Κόσμου».


Το πέρασμά σου-Χειμερινοί Κολυμβητές
ποίηση: Κ. Βάρναλης
μουσική: Α. Μπακιρτζής, Κ. Σιδέρης

ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΣΟΥ
Στη ζήση αυτή που τη μισούμε,
στη γης αυτή που μας μισεί,
κι όσο να πιούμε δε σε σβηούμε,
πόνε πικρέ και πόνε αψύ,
πού μας κρατάς και σε κρατούμε

σ αυτήν τη μαύρη γης και ζήση,
που περπατούσαμε τυφλά
κι άνθος για μας δεν είχε ανθίσει
κι ούτε σε δέντρον αψηλά
κρυμμένο αηδόνι κελαηδήσει,

ήρθες Εσύ μιαν άγιαν ώρα,
όραμα θείο και ξαφνικό,
και γέμισε ήλιο, ανθόν, οπώρα,
κελαηδισμόν παθητικό
όλ’ η καρδιά μας, όλ’ η χώρα.

Αχ! τόσο λίγο να βαστάξει
τούτ’ η γιορτή κ ή Πασκαλιά!
Έφυγες κ έχουμε ρημάξει
ξανά και πάλι. Η Πασκαλιά
γιατ’ έτσι λίγο να βαστάξει!

Τρίτη 18 Μαρτίου 2014

Βιβλίο SOS


Στις Κομμουνιστικές χώρες όπως τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ισπανία, την Ιταλία, τη Δανία, την Ολλανδία, την Πορτογαλία, την Αυστρία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο προστατεύεται το βιβλίο, η γνώμη και η γνώση με την αυστηρή τήρηση της ενιαίας τιμής πώλησης του βιβλίου. 

Εμείς όμως στην Ελλάδα της Τρόϊκας, του Χατζηδάκη, του Αντώνη και του Βαγγέλη θα τους μάθουμε τι σημαίνει ελεύθερη αγορά.
Αμ πως;

Τετάρτη 5 Μαρτίου 2014

Ο Ευτύχης Μπιτσάκης τη Δευτέρα 10 Μαρτίου 2014 και ώρα 8.15 το βράδυ στο βιβλιοπωλείο μας



Το βιβλιοπωλείο ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΦΡΑΣΗ έχει τη χαρά και την τιμή να φιλοξενεί γι ακόμα μια φορά έναν από τους μεγαλύτερους διανοητές της παγκόσμιας μαρξιστικής σκέψης.
Με τον Ευτύχη Μπιτσάκη τη Δευτέρα 10 Μαρτίου και ώρα 8.15 το βράδυ στο βιβλιοπωλείο μας θα συζητήσουμε για την επιταχυνόμενη εξάντληση των φυσικών αποθεμάτων του πλανήτη, την όξυνση της αντίθεσης της ανθρωπότητας με το ανόργανο σώμα της (τη φύση) η οποία διαψεύδει την αφελή αντίληψη για την απεριόριστη ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και για τη μελλοντική αφθονία του πλούτου , για το μέλλον του πλανήτη και την αριστερά. Μια πρώτη γεύση για ότι ακούσετε τη Δευτέρα σας δίνουμε αμέσως τώρα από πρόσφατη συνέντευξή του.

ΕΥΤΥΧΗΣ ΜΠΙΤΣΑΚΗΣ

Δημοσιεύτηκε Κυριακή, 16 Φεβρουαρίου 2014 στο diastixo.gr
συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Ο Ευτύχης Μπιτσάκης είναι από τους σπουδαιότερους Έλληνες μαρξιστές φιλοσόφους. Με πλούσια δράση στο πανεπιστήμιο αλλά και συγγραφική. Τη χρονιά που πέρασε κυκλοφόρησε ένα νέο βιβλίο του και επανεκδόθηκαν δύο άλλα.

Κύριε Μπιτσάκη, η φετινή χρονιά μάς επιφύλαξε μια έκπληξη. Επανεκδώσατε δύο βιβλία σας, τα Τι είναι φιλοσοφία και Ένα φάντασμα πλανιέται, καθώς και ένα καινούργιο, τοΑνθρώπινη φύση. Υπάρχει και συνέχεια;

Το Τι είναι φιλοσοφία είναι ένα μικρό βιβλίο, το οποίο χρησίμευε ως εισαγωγή στο μάθημα της φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο των Ιωαννίνων. Η σημερινή, τρίτη έκδοση του Φαντάσματος είναι βελτιωμένη και «μειωμένη»: αφαιρέθηκε το κεφάλαιο για την κρίση του ΚΚΕ. Ως προς το μέλλον, σύντομα θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις ΚΨΜ μια νέα, βελτιωμένη τέταρτη έκδοση, του Ρήξη ή ενσωμάτωση, το οποίο γράφτηκε το 1989, όταν η ηγεσία του ΚΚΕ ετοιμαζόταν να συγκυβερνήσει με τη Δεξιά. Αυτά για τα παλιά. Ένα νέο βιβλίο για το Χώρο και τον Χρόνο ετοιμάζεται από τις εκδόσεις Άγρα.

Στο βιβλίο Ένα φάντασμα πλανιέται γράφετε για την κατάρρευση του σοσιαλιστικού στρατοπέδου. Αλήθεια, ποια είναι η επικαιρότητα αυτού του βιβλίου σήμερα;

Η κατάρρευση του «Σοσιαλιστικού Στρατοπέδου» είναι ίσως η μεγαλύτερη τραγωδία στην οδυνηρή πορεία της ανθρωπότητας. Ο εικοστός αιώνας, «εποχή των προλεταριακών επαναστάσεων», κατέληξε σε μια επιστροφή στον καπιταλισμό. Όχι στον παραδοσιακό καπιταλισμό, ο οποίος υπήρξε η άρνηση της φεουδαρχίας που δημιούργησε νέους θεσμούς, πάντοτε βέβαια ως έκφραση της ιστορικής όρασης της ανερχόμενης αστικής τάξης. Η κατάρρευση των πρώτων προσπαθειών για δημιουργία σοσιαλιστικών κοινωνιών είχε αντίθετα ως συνέπεια την ανάδυση μιας μορφής κοινωνίας η οποία αντιπροσώπευε μια τραγική ιστορική οπισθοδρόμηση: του καπιταλισμού της μαφίας. (Η μαφία συγκροτήθηκε από κρατικά και κομματικά στελέχη τα οποία λεηλάτησαν τον κοινωνικό πλούτο της χώρας και μεταμορφώθηκαν σε νέους «ολιγάρχες».)

Στην Ιστορία έχουν συμβεί καταρρεύσεις κρατών και αυτοκρατοριών. Μέσα από τα ερείπια αναδυόταν ένας νέος κόσμος, καλύτερος ή χειρότερος από αυτόν που είχε χαθεί. Η σημερινή οικονομική κρίση τι θα αποφέρει;

Όπως ειπώθηκε ήδη, η κατάρρευση του σοσιαλιστικού στρατοπέδου δεν οδήγησε και δεν ήταν δυνατόν να οδηγήσει σε μια ανώτερη μορφή κοινωνικής συμβίωσης. Η σημερινή, καθολική κρίση του καπιταλισμού, η χειρότερη και διαρκέστερη από τις προηγούμενες, είναι μόνιμη κρίση του καπιταλισμού χωρίς ουσιαστικό αντίπαλο, χωρίς να διακρίνεται έστω μια ελπίδα θετικής υπέρβασης. Ποια μπορεί να είναι η κατάληξη; Κατά τον Μαρξ, μια ανταγωνιστική αντίθεση μπορεί να λυθεί με την καταστροφή είτε του ενός πόλου είτε και των δύο. Που σημαίνει, η σημερινή ανταγωνιστική αντίθεση κεφαλαίου και εργασίας είναι δυνατόν να λυθεί είτε επαναστατικά, με τη νίκη του προλεταριάτου και των υπόλοιπων υποτελών τάξεων και στρωμάτων, είτε με την καταστροφή και των δύο πόλων της αντίθεσης. Η αυτοκαταστροφή της ανθρωπότητας είναι σήμερα πιθανή, ως συνέπεια του παροξυσμού των ενδογενών αντινομιών του διεθνοποιημένου καπιταλισμού και των σημερινών (φοβερών) τεχνολογικών δυνατοτήτων (πυρηνικά, χημικά, βιολογικά όπλα).

Στο βιβλίο Ένα φάντασμα πλανιέται αναφέρετε ότι ευθύνες για την κατάρρευση του σοσιαλισμού έχουν κατά σειρά οι Στάλιν, Χρουστσόφ και Μπρέζνιεφ. Τι δεν πρόσεξαν και η πάλαι ποτέ ΕΣΣΔ άρχισε να παρουσιάζει ρωγμές;

Στο βιβλίο αυτό επιχειρώ μια κατά το δυνατόν ανάλυση των αντικειμενικών αιτίων που οδήγησαν στην αδυναμία να θεμελιωθεί στη νεαρή Σοβιετική Ένωση μια πραγματική εργατική δημοκρατία. Συγκεκριμένα, η σχετικά υποανάπτυκτη Ρωσία είχε καταστραφεί από τον πόλεμο (τον Πρώτο Παγκόσμιο). Προσθέστε την εσωτερική αντεπανάσταση, της ξένης ιμπεριαλιστικής επέμβασης, τη σχετική καθυστέρηση των μαζών της απέραντης υπαίθρου, την έλλειψη πείρας, την άνοδο του φασισμού και του ναζισμού, την προετοιμασία και την προπαγάνδα, και τότε θα κατανοήσετε την αγωνία της Ρόζας Λούξεμπουργκ που έθετε το τραγικό ερώτημα: Πώς σε αυτές τις συνθήκες θα μπορούσε να ανθήσει μια εργατική δημοκρατία; Και, ακόμα, την τραγική διαπίστωση του Λένιν: Οικοδομούμε τσαρικό κράτος! Σε αυτές τις συνθήκες αντί το κράτος να φθίνει και το κόμμα να τείνει να έχει εκπληρώσει τον ιστορικό του ρόλο, το κόμμα και το κράτος κατέληξαν μηχανισμοί πάνω από την κοινωνία. Συνέπεια, μια ιδιόμορφη νέα, ταξική κοινωνία, χωρίς κυρίαρχη τάξη κάτοχο των μέσων παραγωγής. Στις κοινωνίες σοβιετικού τύπου, οι αναπόφευκτες αρχικές αντιθέσεις εξελίχτηκαν σε ανταγωνιστικές. Κατά συνέπεια, η λύση θα ήταν ή μια δεύτερη επανάσταση ή η κατάρρευση. Συνολικά πρόκειται για μια ιστορικά καθορισμένη απόκλιση από τους νόμους της σοσιαλιστικής ανάπτυξης. Στο πλαίσιο αυτό μπορούμε να εκτιμήσουμε τον ρόλο και τις ευθύνες του κόμματος και της καθοδήγησης. Οι ευθύνες είναι συλλογικές με πρώτους υπεύθυνους τον Στάλιν, τον Χρουστσόφ, τον Μπρέζνιεφ και τον τρισάθλιο Γκορμπατσόφ. Συμπέρασμα: ο Στάλιν δεν ήταν ούτε θεός ούτε διάβολος.

Και ενώ στο βιβλίο Ένα φάντασμα πλανιέται υπάρχει μια απαισιοδοξία για έναν κόσμο που αποδομείται, στο βιβλίο σας Ανθρώπινη φύση γράφετε για έναν κομμουνισμό του πεπερασμένου. Υπάρχει ελπίδα να πραγματοποιηθεί αυτό το όραμα στο μέλλον;

Η όποια απαισιοδοξία του Φαντάσματος αντανακλούσε την τραγική πραγματικότητα της κατάρρευσης την οποία επιχειρούσε το βιβλίο να εξηγήσει. Σήμερα, ένα τέταρτο του αιώνα μετά την κατάρρευση, δεν έχει δοθεί, από τα κόμματα ή από άτομα, μια κατά το δυνατόν τεκμηριωμένη και επαρκής ερμηνεία των φαινομένων. Αλλά προϋπόθεση για την αναγέννηση της Αριστεράς είναι να ερμηνεύσει την ήττα. Να ξεκαθαρίσει τους λογαριασμούς της με το παρελθόν. Ταυτόχρονα να διερευνήσει τις λανθάνουσες θετικές δυνατότητες του παρόντος. Κουβεντιάζω με πολλούς ανθρώπους, εδώ, στην κατεστραμμένη πόλη μας (Αθήνα), στο άλλοτε «κλεινόν άστυ», αλλά και στο ερημωμένο χωριό μου, το Κάδρος της Κρήτης. Προσπαθώ μεταξύ άλλων να τους πείσω ότι το μέλλον είναι ο σοσιαλισμός. Η απάντηση, κατά κανόνα: «Ωραία τα λες. Μακάρι να γινόταν. Αλλά ο άνθρωπος είναι ζώον εγωιστικό». Αυτή την απλοϊκή, γενικευμένη όμως βεβαιότητα επιχειρεί να διαψεύσει το τελευταίο μου βιβλίο, Η ανθρώπινη φύση. Με βάση την ανάλυση των δεδομένων της δομής και της λειτουργίας του εγκεφάλου. Γιατί όμως ο υπότιτλος, Για έναν κομμουνισμό του πεπερασμένου; Επειδή η σημερινή παγκοσμιότητα, δηλαδή η επιταχυνόμενη εξάντληση των φυσικών αποθεμάτων του πλανήτη, η όξυνση της αντίθεσης της ανθρωπότητας με το ανόργανο σώμα της (τη φύση) διαψεύδει την αφελή αντίληψη για την απεριόριστη ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και για τη μελλοντική αφθονία του πλούτου που θα αναβλύζει από τις πηγές της κομμουνιστικής κοινωνίας. «Κομμουνισμός του πεπερασμένου» με δημοκρατία των μαζών που δε θα είναι πια «μάζα», αξιοπρεπείς υλικές συνθήκες ζωής και προπαντός ανάπτυξη της συλλογικότητας, της αλληλεγγύης, και ενός νέου πολιτισμού που θα είναι δημιουργική άρνηση και υπέρβαση του χυδαίου αστικού υλισμού και ευδαιμονισμού.

Οι φιλοσοφικοί στοχασμοί σε όλα τα βιβλία σας μας συναρπάζουν και μας βάζουν σε προβληματισμούς. Πρέπει η σκέψη να βρίσκεται σε εγρήγορση;

Δεν ξέρω αν συναρπάζουν ή όχι τα βιβλία και τα άρθρα μου, ούτε σε τι προβληματισμούς οδηγούν. Ως προς το δεύτερο, μπορώ ίσως να υποθέσω. Πιο ουσιαστικό είναι το ερώτημά σας. Στη σημερινή εποχή των διαψεύσεων της κυρίαρχης βαρβαρότητας, της αόρατης διεξόδου, η σκέψη μπορεί να μας σώσει από την κατάθλιψη, και συνολικά και συλλογικά να γίνει δύναμη για την υπέρβαση της καθολικής καταστροφής. Ούτε ο χυδαίος αστικός εμπειρισμός ούτε η αφελής μοιρολατρική αισιοδοξία αποτελούν αντίδοτο. Είναι ανάγκη να δούμε τη ζωή με λογισμό και με όνειρο (Σολωμός). Με απλά λόγια, διαλεκτική, όπλο για την επανάσταση και για το πέρασμα από τη «βάρβαρη προϊστορία» σε μια ειρηνεμένη ανθρωπότητα.

Οι οικονομικές κρίσεις και οι πτώσεις αξιών δημιουργούν βαθιές πληγές και δείχνουν το πρόσωπο μιας κοινωνίας που δε σέβεται τα μέλη της. Πώς μπορείτε να εξηγήσετε τη δεσπόζουσα βαρβαρότητα της εξουσίας;

Η βαρβαρότητα της εξουσίας είναι ο καρπός των κυρίαρχων κοινωνικών σχέσεων και ειδικά των καπιταλιστικών σχέσεων ιδιοκτησίας, παραγωγής και ανταλλαγής. Σήμερα στον πλανήτη δεσπόζει η γενικευμένη εμπορευματική παραγωγή: το εμπόρευμα-σήμα κατατεθέν του καπιταλισμού. Αλλά οι ενδογενείς αντινομίες του καπιταλισμού θα οξύνονται και θα έχουν ως συνέπεια την ολοκληρωτική υποταγή της ζωντανής εργασίας στη νεκρή (στο κεφάλαιο), νέους πολέμους και νέα δεινά για την ανθρωπότητα. Μη διεθνοποιημένη βαρβαρότητα του καπιταλισμού είναι τραγικά προφανής η επικαιρότητα του συνθήματος «Προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε»!

Η βασική θέση του βιβλίου Ανθρώπινη φύση είναι ότι δεν υπάρχει αναλλοίωτη ανθρώπινη φύση. Ότι δεν υπάρχει ανθρωπολογικό εμπόδιο, για μια κοινωνία κοινής προσπάθειας και αλληλεγγύης. Πώς όμως μπορεί να επιτευχθεί αυτό;

Με τη συνειδητοποίηση των αιτίων της σημερινής βαρβαρότητας. Με την οργάνωση των θυμάτων του καπιταλισμού. Με τους αγώνες για την επιβίωση, μέχρι τους καθημερινούς πολιτικούς αγώνες με στρατηγικό στόχο την ανατροπή των κεφαλαιοκρατικών κοινωνικών σχέσεων. Με δυο λόγια: διαλεκτική ενότητα θεωρίας και πράξης, στρατηγικής και πρακτικής. Πώς θα γίνουν όμως όλα αυτά, με τα κομμουνιστικά κόμματα εξαφανισμένα ή σε παρακμή; Με το εργατικό κίνημα εκφυλισμένο και με τα μέσα ιδεολογικής αλλοτρίωσης παντοδύναμα, χωρίς αντίλογο; Συνταγή για την αναγέννηση της Αριστεράς δεν υπάρχει. Αλλά η γενικευμένη εξαθλίωση μέσα στον πρωτοφανή κοινωνικό πλούτο, οι πόλεμοι, η διάλυση των κοινωνικών σχέσεων, είναι τα αρνητικά της Ιστορίας τα οποία είναι εύλογο να ελπίσουμε ότι θα γεννήσουν την ιστορική άρνηση: την άρνηση της άρνησης. Την επιστροφή, κατά τον Μαρξ, στην αρχέγονη κοινότητα, σε ένα επιστημονικό, τεχνολογικό και πολιτισμικά ανώτερο επίπεδο.

Στο βιβλίο Τι είναι φιλοσοφία δίνετε την εισαγωγή στην επιστήμη της φιλοσοφίας. Η ανάγνωση της φιλοσοφίας κατά πόσο μπορεί να βοηθήσει τον σύγχρονο άνθρωπο που βάλλεται από παντού;

Το μικρό αυτό βιβλίο βοηθούσε τους πρωτοετείς φοιτητές να προσεγγίσουν ειδικότερα τα θέματα της φιλοσοφίας. Αλλά η φιλοσοφία δεν είναι επιστήμη. Δεν είναι η επιστήμη των επιστημών, ούτε η Δέσποινα των επιστημών. Η φιλοσοφία μπορεί να είναι επιστημονική! Και τότε, κατά τον Μαρξ, γίνεται υλική δύναμη αν διαποτίσει τις μάζες, συμβάλλοντας στην υπέρβαση της αλλοτριωμένης τους συνείδησης.

Η πορεία σας στην επιστήμη μοιάζει με την πορεία του Οδυσσέα προς την Ιθάκη. Ήσασταν πανεπιστημιακός δάσκαλος και συμμετείχατε σε όλους τους δημιουργικούς σχηματισμούς της κοινωνίας. Τι σας έδωσε όμως αυτό το ταξίδι;

Ο Τρωικός Πόλεμος ήταν, από την πλευρά των Ελλήνων, ληστρικός-κατακτητικός πόλεμος. Δεν έγινε για τα μάτια της Ωραίας Ελένης. Και ωραία πέρασε ο πανούργος Οδυσσέας με την αθάνατη Καλυψώ και σίγουρα με εξίσου όμορφες θνητές. Για τις δεύτερες δε λέει τίποτε ο Όμηρος. Και τώρα στα δικά μας: Μεγάλωσα σε ένα όμορφο, βουνίσιο χωριό. Η αγάπη και η απορία μπροστά στο θαύμα της φύσης με ωθούσαν προς τις φυσικές επιστήμες. Αλλά ζώντας σε ένα χωριό όπου δέσποζε η ανιμιστική αντίληψη για τον κόσμο, ήταν φυσικό να μολυνθώ από το σκουλήκι της Μεταφυσικής. Το σκουλήκι τράφηκε στα χρόνια της πολύχρονης φυλάκισής μου. Αποτέλεσμα, μια άλυτη αντίφαση: επιστήμη – φιλοσοφία από τη μια, κοινωνικοί αγώνες από την άλλη. Είμαι από δεκαπέντε χρόνων μέσα στην πολιτική, αρνούμενος να γίνω πολιτικός. Για μένα η συμμετοχή στο κοινωνικό γίγνεσθαι ήταν μια ηθική επιταγή. Μια «κατηγορική προσταγή», για να χρησιμοποιήσω την έννοια του Καντ. Τι μου έδωσε αυτό τα ταξίδι; Το αριστοτελικό «θαυμάζειν» ως προς την επιστήμη. Την ηθική έξαρση και τη συνειδησιακή γαλήνη με τη συμμετοχή μου στους κοινωνικούς αγώνες. Από την άλλη πλευρά, διωγμοί, αντιμετώπιση του ενδεχόμενου της εκτέλεσης, χρόνια φυλακής, ισόβια, διωγμοί από το κράτος και από αγαπητούς συναδέλφους. Αυτά ήταν αναπόφευκτα για τον καθένα που δεν υπέκυψε στην πολύμορφη βία. Και ακριβώς γι' αυτό, παρά τις δυσκολίες, οι διωγμοί δημιουργούσαν συγκινησιακές συγκρούσεις. Τα πιο οδυνηρά κατά τα 70 χρόνια της οργανικής συμμετοχής μου στην Αριστερά ήταν οι συγκρούσεις με την κατά καιρούς καθοδήγηση και η άθλια συμπεριφορά των καθοδηγήσεων. Το 1949, στη Γυάρο π.χ. διεφώνησα για το Μακεδονικό. Με απομόνωσαν ως τροτσκιστή. Ύστερα από 70 χρόνια, έχοντας περάσει άλλες αθλιότητες, αλλά παραμένοντας συνεπής με τη συνείδησή μου, αντιμετώπισα τις συντροφικές ευγενικές επιθέσεις από τη σημερινή καθοδήγηση του ΚΚΕ (από τον Ριζοσπάστη). Αυτοί που με διάβαζαν κάποτε σήμερα με φτύνουν κατά τον ριζοσπάστη. Είμαι οπορτουνιστής και καιροσκόπος, εγκατέλειψα την κομμουνιστική ιδεολογία και άλλα εξίσου αντικειμενικά και συντροφικά.

Από το 1992 είστε εκδότης του περιοδικού Ουτοπία. Το περιοδικό κυκλοφορεί δηλαδή ανελλιπώς είκοσι ένα χρόνια. Έχει το περιοδικό ακόμη την ίδια απήχηση που είχε την πρώτη δεκαετία;

Η Ουτοπία, σε χαλεπούς καιρούς, επέζησε. Είναι μια ωραία νεάνις 21 ετών. Με τις είκοσι χιλιάδες σελίδες φιλοσοφία, φιλοσοφία των επιστημών, με πολιτικά κείμενα, με μελέτες κοινωνιολογικού χαρακτήρα, με παρεμβάσεις στη θεωρία της τέχνης, στα προβλήματα της παιδείας, έχει συνεισφέρει έστω ένα ελάχιστο στον χώρο του πολιτισμού. Ως προς την απήχηση; Πιστεύω ότι έχει κερδίσει την εκτίμηση όχι μόνον των αριστερών αλλά γενικότερα συμπολιτών μας που ενδιαφέρονται για την ανάπτυξη ενός πολιτισμικού κινήματος. Ως προς την κυκλοφορία; Δύσκολο πρόβλημα σε περίοδο κρίσης και οικολογικής αλλοτρίωσης. Αλλά: «Η Ουτοπία ποτέ δεν πεθαίνει».

Ποια είναι η σχέση σας με τον υπολογιστή αλλά και το διαδίκτυο;

Καμιά! Ούτε υπολογιστής, ούτε διαδίκτυο, ούτε κάρτες. Αναγνωρίζω την αντιφατική κοινωνική λειτουργία τους και την πρακτική τους χρησιμότητα. Άλλωστε πριν από περίπου σαράντα χρόνια χρησιμοποιούσα υπολογιστή (με τρύπιες κάρτες) στο πυρηνικό εργαστήριο του Collège de France. Σήμερα; Χαρτί και φωτοτυπίες και γαλλικό στιλό, τύπου Bic, αλλά αρκετά μαλακό και βολικό.

Εκτός από το πανεπιστήμιο ασχοληθήκατε ενεργά και με την Αριστερά. Ποια είναι η κατάσταση της Αριστεράς σήμερα; Ποιες είναι οι δικές σας παρεμβάσεις ή διαφωνίες;

Σήμερα η Ελλάδα εκποιείται και καταστρέφεται. Είμαστε ήδη στην αρχή μιας ανθρωπιστικής καταστροφής. Και οι τρεις συνιστώσες της Αριστεράς, αντί να συμφωνήσουν σε ένα άμεσο, ελάχιστο πρόγραμμα κοινής δράσης για τη σωτηρία του ελληνικού λαού, συνεχίζουν τον εμφύλιο. Ως προς την ταπεινότητά μου, οι απόψεις και οι παρεμβάσεις μου πιστεύω ότι συμπίπτουν με τις απόψεις της μεγάλης του λαού πλειοψηφίας της Αριστεράς. Δε θα καταγράψω εδώ τις κατά καιρούς διαφωνίες μου, ούτε τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίστηκαν. Σήμερα, όπως και πολλοί άλλοι, επιμένω στην ανάγκη να υπάρξει μέτωπο σωτηρίας του ελληνικού λαού, ως πρώτο βήμα μιας ενιαίας επαναστατικής διαδικασίας με στρατηγικό στόχο τον σοσιαλισμό.