10 ΙΟΥΝΙΟΥ 1944 ΜΝΗΜΗ ΔΙΣΤΟΜΟΥ

της Καίτης Μανωλοπούλου

Η Σφαγή

Το χρονικό

Ιούνιος του 1944. Οι Γερμανοί βρίσκονται στην αρχή του τέλους. Από παντού κακά μαντάτα. Προσπαθούνε να καταπνίξουν εστίες αντίστασης, γι’ αυτό γίνονται ακόμη πιο επιθετικοί και άγριοι. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα αποφασίζουν να δώσουν ένα δείγμα της αγριότητάς τους στη Βοιωτία και για άγνωστους λόγους διαλέγουνε το Δίστομο.

Στις 10 του Ιούνη, λοιπόν, με διαταγή αρχηγών των Ες – Ες ξεκινούνε πέντε αυτοκίνητα από τη Λειβαδιά με οπλισμένους Γερμανούς στρατιώτες. Προηγούνται δυο ελληνικά επιταγμένα φορτηγά αυτοκίνητα με Έλληνες οδηγούς και Γερμανούς ντυμένους με ρούχα φυλακισμένων απ’ τη Λειβαδιά σαν δήθεν μαυραγορίτες.

Ώσπου να φτάσουνε στο σταυροδρόμι Αράχωβας – Διστόμου πυροβολούνε στο διάβα τους ζώα και ανθρώπους που βρίσκονται σε σημείο βολής κι αφού ενωθούνε με άλλα εξήντα αυτοκίνητα που έρχονται από την Άμφισσα, ένα σύνολο δηλαδή από χίλιους περίπου οπλισμένους στρατιώτες, κατευθύνονται προς το Δίστομο. Στην απόσταση από τη διασταύρωση ως το χωριό, συλλαμβάνουνε δώδεκα αγρότες που γυρίζουνε σπίτια τους γιατί είναι θεριστής μήνας και υπάρχει πολλή δουλειά στα κτήματα. Τους δένουνε καθένα χωριστά και μεταξύ τους κι όταν φτάνουνε στο χωριό τους κλείνουνε στο Δημοτικό σχολείο εμποδίζοντας τους δικούς τους να τους δώσουνε ακόμα και νερό.

Ρωτάνε τον παπά και τον πρόεδρο αν υπάρχουνε καθόλου αντάρτες κι εκείνοι τους απαντούνε πως κατευθύνθηκαν προς το Στείρι. Ύστερα καλοτρώνε, καλοπίνουνε με ό,τι τους φέρνουνε οι φοβισμένοι χωριανοί, στήνουνε φυλάκια στις καίριες θέσεις και ξεκινάνε για το Στείρι, το χωριό που βρίσκεται ανάμεσα στο Δίστομο και τον Όσιο Λουκά. Προηγούνται τα δυο ελληνικά φορτηγά για να παραπλανήσουνε τους αντάρτες σε πιθανή συνάντησή τους και ακολουθεί η κυρίως φάλαγγα.

Τρία χιλιόμετρα έξω από το χωριό και χωρίς οι Γερμανοί να παρατηρήσουνε καμιά ύποπτη κίνηση, δέχονται καταιγισμό πυροβολισμών από κρυμμένους αντάρτες. Από αυτό τον αιφνιδιασμό, λένε πως σκοτώθηκαν και τραυματίστηκαν μερικοί Γερμανοί, μεταξύ αυτών κι ο διοικητής τους Τέο που ξεψύχησε μόλις τον μεταφέρανε στο χωριό. Σκοτώθηκε κι ο ένας Έλληνας οδηγός του φορτηγού.

Στο μεταξύ καταφθάνουνε και τ’ αυτοκίνητα της φάλαγγας κι ανάβει η μάχη μεταξύ των Γερμανών και ταμπουρωμένων ανταρτών. Κρατάει μιάμιση ώρα ώσπου οι αντάρτες, έχοντας μόνο μικρή δύναμη, φεύγουνε προς το βουνό, με μικρές απώλειες.

Οι Γερμανοί δεν τους κυνηγούνε, μαζεύουνε τους νεκρούς τους και τους τραυματίες και επιστρέφουνε στο Δίστομο. Είναι περίπου 4 η ώρα το απόγευμα, ώρα μηδέν για τους Διστομίτες. Η διαταγή δίνεται από τον υπολοχαγό Χάιντς Ζάμπελ. Το μακελειό αρχίζει.

Τα σπίτια κλειστά κι αμπαρωμένα από το φόβο κι από την προσταγή των Γερμανών. Τα πρόβατα συγκεντρωμένα για τη σφαγή.

Αφού ξεμπερδεύουνε πρώτα με τους δώδεκα ομήρους, την πιο πρόχειρη λεία, οι πόρτες των σπιτιών ανοίγονται μία-μία από τους εξαγριωμένους Γερμανούς στρατιώτες. Με αφάνταστη σκληρότητα κι απανθρωπιά, με όπλα ξιφολόγχες και πολυβόλα θερίζουνε άντρες, γυναίκες, παιδιά, γέρους, μωρά χωρίς διάκριση.

Σκοτώνουνε 218 αθώα πλάσματα, λεηλατούνε σπίτια. Παίρνουνε προίκες και κειμήλια, σοδιές και χρυσαφικά. Πυροβολούνε τα βαρέλια για να χυθούν τα κρασιά, καίνε μερικά σπίτια και φεύγουνε θριαμβευτές με αίσθημα ικανοποίησης για τα έργα τους. Γι’ αυτά τα έργα που σε κάνουνε να ντρέπεσαι που είσαι άνθρωπος και ιδιαίτερα για μια φυλή που γέννησε ένα Μπετόβεν κι έναν Γκαίτε.

Το χωριό μένει ρημαγμένο, βαμμένο κόκκινο και κανείς το ξημέρωμα δεν υπάρχει να πλύνει, να αλλάξει και να θάψει τους νεκρούς γιατί όσοι από τους δυο χιλιάδες περίπου κατοίκους σωθήκανε, έχουνε σκορπίσει.

Οι Γερμανοί την προηγούμενη είχαν κάνει ένα λάθος στα σχέδιά τους. Είχανε αφήσει αφύλαχτη τη δυτική έξοδο του χωριού προς τη θάλασσα, τα σημερινά «Άσπρα Σπίτια» κι άλλοτε «Παραλία Διστόμου». Από αυτή την αφύλαχτη έξοδο φύγανε πολλοί Διστομίτες τρομοκρατημένοι από το ντουφεκίδι της μάχης με τους αντάρτες, που προηγήθηκε και φοβούμενοι αντίποινα.

Έτσι ευτυχώς σώζεται το μεγαλύτερο μέρος των κατοίκων κι επειδή αυτή η έξοδος παραμένει ως το τέλος χωρίς σκοπιά, ακόμα και την ώρα της σφαγής, θα ξεφύγουνε πολλοί. Το σημείο δε εκεί είναι τέτοιο από φυσικού του, που οι σφαίρες δύσκολα μπορούνε να βρούνε το στόχο τους.

Η μόνη αχτίδα μέσα σε όλα αυτό το ζόφο είναι η ανθρωπιά μερικών στρατιωτών που μπαίνοντας στα σπίτια και βλέποντας δέκα και δεκαπέντε άτομα να έχουνε συγκεντρωθεί από το φόβο τους, δεν τους πειράζουνε. Τους σπρώχνουνε να κρυφτούνε, ρίχνουνε σφαίρες στον αέρα, σκοτώνουνε στο κατώφλι κανένα σκυλί ή άλογο για να δίνουνε την εντύπωση πως έχουνε εκτελέσει τις διαταγές και φεύγουνε με κίνδυνο της ίδιας της ζωής τους από τους μανιακούς συναδέλφους τους.

Έτσι γλιτώνουνε ολόκληρες οικογένειες. Πριν κλείσω θα ήθελα να αναφέρω και την ομαδική εκτέλεση 119 ανθρώπων στη θέση Καρακόλιθος, ένα όμορφο καταφύγιο για τον περαστικό που ταξιδεύει ανάμεσα στο Δίστομο και τη Λειβαδιά, με δροσερά πλατάνια.

Εδώ λοιπόν σ’ αυτό το χαμόγελο της φύσης οι Γερμανοί στήνουνε τους 119 Λειβαδίτες, Λαμιώτες, Κυριακάτες και Διστομίτες και τους θερίζουνε με τα πολυβόλα.

Αυτό ήταν το προοίμιο της σφαγής του Διστόμου, σαράντα μέρες πριν και το μνημόσυνό τους συνέπεσε με την ημέρα της σφαγής.

Επικεφαλής σφαγής: Χάϊντς Ζάμπελ

Συνελήφθη στη Γαλλία. Παραδόθηκε στην Αθήνα από τους Γάλλους. Εστάλη στη Γερμανία για να δικαστεί και για άλλα εγκλήματά του. Δικάστηκε το 1947 στη Νυρεμβέργη. Αθωώθηκε γιατί κανένας δεν παρουσιάστηκε για μάρτυρας!

Τιμής ένεκεν το Δίστομο από το 1947 αποτελεί Δήμο και έχει αδελφοποιηθεί:

1. Με το μαρτυρικό χωριό Κομμένο Άρτας.

2. Με το μαρτυρικό χωριό Linditse Τσεχοσλοβακίας

3. Με το μαρτυρικό χωριό Orandour Γαλλίας.

Από το βιβλίο ΔΙΣΤΟΜΟ 10 ΙΟΥΝΙΟΥ 1944 – ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ εκδ. βιβλιοπωλείο ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΦΡΑΣΗ πρώτη δημοσίευση στο βιβλίο της Καίτης Μανωλοπούλου: Να ζεστάνουμε τις πέτρες στις πλαγιές του Διστόμου.