ΠΑΘΟΣ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ 2009

Οι φίλοι του βιβλιοπωλείου όπως φαίνεται και στη φωτογραφία ανταποκρίθηκαν άλλη μια φορά στο κάλεσμα και η πρώτη καθιερωμένη εκδήλωση της χρονιάς άνοιξε ως εξής.

Φίλες και φίλοι γι άλλη μια φορά σας ευχόμαστε ο νέος χρόνος να σας έχει υγιείς, να σας γεμίσει χαρές, δημιουργικότητα και διάθεση για διάβασμα. Η ειρήνη που πάντα συνοδεύει αντίστοιχες ευχές απ’ ότι μας δείχνουν με το καλημέρα οι πολεμοκάπηλοι θα παραμείνει όνειρο απατηλό. Ας ευχηθούμε τουλάχιστον λιγότερους πολέμους.
Πιστοί στην παράδοσή ξεκινάμε τις εκδηλώσεις του νέου έτους με τα δώρα που μας προσφέρουν οι εκδότες, ποίηση, και μικρά κείμενα. Όλα έχουν ως θέμα όπως πάντα το χρόνο.
Φέτος θα ανιχνεύσουμε σημάδια ανεξίτηλα, ζευγαριών που το πάθος τους ξεπέρασε το χρόνο και χάραξε τη δημιουργική τους πορεία. Επιστολές, ποιήματα, ημερολόγια, αυτοβιογραφίες, μεταξύ εκπροσώπων της τέχνης, της πολιτικής, της κοινωνίας του σήμερα και του χθες.
Ερώτων που κι αν έσβησαν λάμπουν…
Η ιδέα της εκδήλωσης προέρχεται από το Ημερολόγιο 2009 του Μεταίχμιου. "Κι αν σβήσεις τα μάτια μου, εγώ σε βλέπω"
Η επιλογή έγινε από το Γιώργο Θεοχάρη και από εμένα.
Στους συνήθεις ύποπτους που θα διαβάσουν προστέθηκαν οι φίλοι μας, Αρετή Κελέρμενου και Λουκάς Παπαδάκης. Παραμένουν σταθεροί οι Γιώργος Θεοχάρης, Δημήτρης Σαλούστρος, και ο εκ Θηβών Δημήτρης Αλεξάνδρου.
Ο αγαπητός μας Αρχιμανδρίτης Αθηναγόρας Δικαιάκος είναι δικαιολογημένα απών μιας και ο αρχιεπίσκοπος τον έχει για δουλειές στην Κύπρο.
Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης θα σας μοιράσουμε λαχνούς τους οποίους θα κληρώσουμε στο τέλος της παρουσίασης των κειμένων και θα αναδείξουμε 3 τυχερούς οι οποίοι θα λάβουν -τι άλλο;- βιβλία. Πρόκειται για σπουδαίες προσφορές από τις εκδόσεις Μεταίχμιο και Καστανιώτη.
Το λόγο δίνω αμέσως στον διευθυντή της ορχήστρας Γιώργο Θεοχάρη.

Ζευγάρια που το πάθος τους ξεπέρασε τον χρόνο

Με αφορμή την έκδοση ημερολογίου του 2009, που έχει ως θέμα του «Ζευγάρια του έρωτα και του πάθους», από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ σε επιμέλεια Άσπας Χασιώτη, σκεφθήκαμε σήμερα να σας παρουσιάσουμε τεκμήρια του ερωτικού πάθους που συγκλόνισε ανθρώπους της Τέχνης, στην πατρίδα μας αλλά και εις την ξένην.
Οι καλλιτέχνες δεν διαφέρουν ως προς τον γενικό πληθυσμό στις ερωτικές τους επιλογές και στην ένταση εκδήλωσης του ερωτικού τους πάθους.
Ανάμεσά τους, όπως και σε κάθε άλλη πληθυσμιακή ομάδα, υπάρχουν εκείνοι που είναι μονογαμικοί και συνεπώς αφιερωμένοι σε έναν άνθρωπο, εκείνοι που ερωτεύονται παθιασμένα ξανά και ξανά, εκείνοι που ερωτεύονται και διεκδικούν και στο τέλος κατακτούν κάποιον που είναι ήδη σε μιαν άλλη σχέση ή και σε γάμο, εκείνοι που ο ερωτισμός τους αποκλίνει και δονούνται από πάθος για ομοφύλους τους κι εκείνοι που τυραννιούνται στην έρημο της ερωτικής μοναξιάς.
Το στοιχείο που διαφοροποιεί τους καλλιτέχνες από τους καθημερινούς ανθρώπους είναι ότι μπορούν και εκφράζουν τον ψυχικό τους συγκλονισμό δημιουργώντας έργα τέχνης που κάποια από αυτά επιζούν στο φθοροποιό πέρασμα του χρόνου, άλλος με την πέννα, άλλος με τον χρωστήρα, άλλος με τη σμίλη και άλλος με τις νότες. Υπήρξαν καλλιτέχνες που ενόσω ζούσαν χαρακτηρίστηκαν «καταραμένοι» εξ’ αιτίας των επιλογών του τρόπου ζωής τους. Πολλές φορές κάποιοι απ’ αυτούς χλευάστηκαν, κατηγορήθηκαν, τιμωρήθηκαν από την Δικαιοσύνη. Όταν, μετά τον θάνατό τους συνήθως, αναγνωρίστηκε η δυναμική του καλλιτεχνικού έργου που άφησαν, τότε, σε μιαν απογείωση της ανθρώπινης υποκρισίας, έσπευσαν εκείνοι που τους κατηγόρησαν –όχι απαραιτήτως τα ίδια φυσικά πρόσωπα αλλά οι θεσμοί τους οποίους εκπροσωπούσαν- να αξιοποιήσουν αυτή την αίγλη, παρασιωπώντας ή και προβάλλοντας τις ιδιαιτερότητες των «καταραμένων» δημιουργών.
Ένα παλίμψηστο είναι εν τέλει η ζωή. Γράφουμε ή μουτζουρώνουμε όλοι στην πλάτη των απερχομένων μη γνωρίζοντας πως άλλοι γράφουν ή μουτζουρώνουν ήδη στις δικές μας μελλοθάνατες πλάτες…
Πολύ εύστοχα αποδίδει όσα σας είπα το ποίημα του Λουίς Θερνούδα (1902-1963) που σας διαβάζω:
Birds in the night
Η γαλλική κυβέρνηση – ή μήπως ήταν η κυβέρνηση η αγγλική; – τοποθέτησε μια πλάκα σ’ αυτό το σπίτι, 8 Great College Street, Camden Town, Λονδίνο, όπου σε μια κάμαρη ο Ρεμπώ και ο Βερλαίν, ζεύγος περίεργο, έζησαν, ήπιαν, δούλεψαν, ασέλγησαν, για κάτι λίγες εβδομάδες θυελλώδεις. Στα αποκαλυπτήρια παραβρέθηκαν αναμφιβόλως πρεσβευτής και δήμαρχος, όλοι όσοι στάθηκαν εχθροί του Βερλαίν και του Ρεμπώ σαν ζούσαν.Το σπίτι είναι θλιβερό και φτωχικό, όπως η συνοικία, με τη θλίψη τη βρόμικη που πάει μ’ αυτό που ‘ναι φτωχό, όχι τη νεκρική θλίψη αυτού που είναι πλούσιο χωρίς ψυχή.
Όταν πέφτει το βράδυ, όπως στον δικό τους καιρό, πάνω στο πεζοδρόμιό του, υγρός και γκρίζος ο αγέρας, ένα οργανάκι παίζει, κι οι γειτόνοι, στο γυρισμό από τη δουλειά, χορεύουν μερικοί, οι νέοι, οι άλλοι παν στο καπηλειό.
Σύντομη στάθηκε η ιδιόρρυθμη φιλία του Βερλαίν του μέθυσου και του Ρεμπώ του αλήτη, καθώς είχανε μαλώματα μεγάλα. Αλλά μπορούμε να σκεφτούμε πως ίσως θα υπήρξε μια στιγμή καλή γι’ αυτούς τους δυο, άμα τουλάχιστον καθένας τους θυμόταν ότι αφήσαν πίσω την ανυπόφορη μητέρα και τη σύζυγο τη βαρετή. Όμως η ελευθερία δεν είναι αυτού του κόσμου, κι οι απελεύθεροι, σε ρήξη με τα πάντα, έμελλαν να την πληρώσουν σε ακριβή τιμή.
Ναι, έμειναν εκεί, το λέει η πλάκα, πίσω απ’ τον τοίχο, του πεπρωμένου τους δεσμώτες: η ανέφικτη φιλία, η πίκρα του χωρισμού, το σκάνδαλο κατόπι· και για τούτον η δίκη, τα δυο χρόνια φυλακή, εξαιτίας των ηθών του που κοινωνία και νόμος καταδικάζουν, σήμερα τουλάχιστο· για κείνον, μοναχός του, να πλανιέται απ’ τη μια γωνιά της γης στην άλλη, ξεφεύγοντας τον κόσμο μας και την περιβόητη προκοπή του. Η σιωπή του ενός κι η αγοραία φλυαρία του άλλου ανταμείφτηκαν. Ο Ρεμπώ αποτίναξε το χέρι που πατούσε τη ζωή του· ο Βερλαίν το ασπάζεται, δεχόμενος τον κολασμό του. Ο ένας σέρνει στο ζωνάρι το χρυσάφι που ‘χει κερδισμένο· ο άλλος το ασωτεύει στο αψέντι και στα γύναια. Όμως κι οι δυο, πρόσκομμα πάντοτε για τις Αρχές, για τους ανθρώπους που με τον ξένο κόπο πλουτίζουν και θριαμβεύουν.
Τότε ως κι η τελευταία πόρνη είχε δικαίωμα να τους βρίσει·
Σήμερα, καθώς έχει περάσει ο καιρός, και καθώς έχει πέραση στον κόσμο, ζωή στο περιθώριο όλων, σοδομία, κραιπάλη, χλευασμένοι στίχοι, πια δε μετράν γι’ αυτούς, και η Γαλλία μεταχειρίζεται τα δυο τα ονόματα και των δυονών τα έργα εις μείζονα δόξαν της Γαλλίας και της λογικής τής τέχνης.
Οι πράξεις τους και οι κινήσεις τους σκαλίζονται, δίνοντας στο κοινό λεπτομέρειες μύχιες της ζωής τους. Κανένας δεν τρομάζει τώρα, ούτε διαμαρτύρεται. «Ο Βερλαίν; Ελάτε, φίλε μου, σάτυρος, αληθινός σάτυρος όταν πρόκειται για τη γυναίκα· πολύ ομαλός ήταν ο άνθρωπος, ίδιος μ’ εσάς κι εμένα. Ο Ρεμπώ; Ειλικρινής καθολικός, όπως αποδείχτηκε.» Και απαγγέλνουνε κομμάτια από το Μεθυσμένο καράβι κι από το σονέτο στα Φωνήεντα. Μα του Βερλαίν δεν απαγγέλνουν τίποτε, γιατί δεν είναι του συρμού όπως ο άλλος, που του βγάζουν πλαστά κείμενα σε έκδοση πολυτελείας. Νεαροί ποιητές απ’ όλες τις χώρες μιλούν πολύ γι’ αυτόν στις επαρχίες τους. Ν’ ακούνε τάχα οι πεθαμένοι τι λεν κατόπι οι ζωντανοί γι’ αυτούς; Μακάρι τίποτε να μην ακούνε· πρέπει να είναι μια ανακούφιση τούτη η ατέρμονη σιωπή σε όποιους ζήσαν για τον Λόγο και πέθαναν γι’ αυτόν, σαν τον Ρεμπώ και τον Βερλαίν. Όμως η σιωπή εκεί κάτω δεν αποτρέπει εδώ πάνω την ανόσια, εγκωμιαστική παρωδία. Μια φορά κάποιος πεθύμησε ένα κεφάλι να ‘χε μόνο η ανθρωπότητα, για να της το ‘κοβε. Μπορεί να υπερέβαλλε: ας ήταν μοναχά μια κατσαρίδα, και να την έλιωνε.

Αυτή η πολυλογία μου δεν εξυπηρετεί άλλο τίποτα παρά μόνο την σπουδή μου να σας πω πως αν απόψε στην ανάγνωση επιστολών γίνετε ακροατές κάποιων εκφράσεων «αποκλίνοντος ερωτισμού» μην ξενιστείτε.Όσο κι αν είναι σοφή η ρήση «φρόντιζε να γνωρίζεις το έργο και όχι τον δημιουργό του», άλλο τόσο είναι σοφό το να μην ξεχνάμε πως και οι καλλιτέχνες είναι άνθρωποι, όπως όλοι μας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Καλήν ακρόαση και Καλή Χρονιά.
Γ. Χ. Θεοχάρης

Ακούστε δύο χαρακτηριστικά αποσπάσματα από την εκδήλωση με πρωταγωνιστές τους Δημήτρη Σαλούστρο και Γιώργο Θεοχάρη.