Ποιο είναι το ευρωπαϊκό παιχνίδι;

Ο πανεπιστημιακός καθηγητής κ. Νίκος Κυριαζής τον οποίο θα φιλοξενήσουμε τη Δευτέρα 25 Μαΐου 2015 στο βιβλιοπωλείο μας όπου θα μας παρουσιάσει το νέο του βιβλίο «ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ : Ιστορίες από την Αρχαία Ελλάδα» μας απέστειλε το παρακάτω κείμενο το οποίο δημοσιεύουμε στα πλαίσια των αρχών της πολυφωνίας, του πλουραλισμού και της προαγωγής του διαλόγου στην ετικέτα του blog «επώνυμες τοποθετήσεις»

Ποιο είναι το ευρωπαϊκό παιχνίδι;

Υποτίθεται πως ο κ. Βαρουφάκης, ως καθηγητής είναι ειδικός στη “θεωρία των παιγνίων”. Ωστόσο, νομίζω πως δεν έχει αντιληφθεί σωστά το διακύβευμα του ευρωπαϊκού παιχνιδιού.       

Κάθε παίγνιο, για να έχει λύση, απαιτεί σταθερό πλαίσιο και κανόνες, βάση των οποίων οι παίκτες υιοθετούν μια από τις διαθέσιμες στρατηγικές, με στόχο την μεγιστοποίηση του κέρδους - απόδοσης τους, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις πιθανές επιλογές στρατηγικής του ή των άλλων παικτών. Και φυσικά παίγνιο με “δημιουργική ασάφεια”, απλά δεν έχει λύση.                                                     

Ας υποθέσουμε λοιπόν πως το σημερινό παίγνιο έχει δυο παίκτες, την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ελλάδα, όπως εκπροσωπούνται από τα θεσμικά όργανα, (ας υποθέσουμε, κυβερνήσεις κλπ των χώρων-μελών και της Ελλάδας).                   

Τι επιδιώκουν να πετύχουν οι παίκτες;                              

Η ελληνική κυβέρνηση, την πολιτική της επιβίωση. Υιοθετώ εδώ μια πραγματιστική ως κυνική άποψη, για τον στόχο της κυβέρνησης (όπως όλων των κυβερνήσεων παγκόσμια) όπως την υιοθετούν οι περισσότεροι οικονομολόγοι, πολιτικοί επιστήμονες κλπ. ακολουθώντας αναλύσεις από την εποχή του Downs (1957) και μετά.                                                                                      

Οι πολιτικές ελίτ της ΕΕ, πάλι πραγματιστικά και κυνικά, την αποτυχία μιας αριστερής κυβέρνησης στην Ελλάδα, όπως έχει αναγνωρίσει σωστά ο ίδιος ο πρωθυπουργός κ. Τσίπρας. Η επιτυχία μιας αριστερής πολιτικής στην Ελλάδα, θα έστελνε το “λάθος” για τους ίδιους, μήνυμα σε άλλες χώρες, άρα μακροπρόθεσμα θα απειλούσε την δική τους επιβίωση. Η στρατηγική τους λοιπόν μπορεί να είναι μια από τις δυο: Ή θα επιτευχθεί ο συμβιβασμός του κ. Τσίπρα, με τις απαιτήσεις της ΕΕ, που σημαίνει πως η κυβέρνηση θα έπαυε να είναι “αριστερή” και θα μεταβάλλονταν σε αποδεκτή “κεντροαριστερή” ή σοσιαλδημοκρατική ή τελικά η θα επέλθει η ρήξη, με επιδίωξη πτώσης της κυβέρνησης.        

Ίδιες επιλογές έχει και η ελληνική κυβέρνηση, συμβιβασμό ή ρήξη. Με αυτά τα δεδομένα, το “παίγνιο” έχει την ακόλουθη μορφή:

	Ευρωπαϊκή Ένωση - Στρατηγικές
Ελλάδα - Στρατηγικές	συμβιβασμός	ρήξη
συμβιβασμός	α, β	γ, δ
ρήξη	γ, δ	γ, δ

Αν οποιοσδήποτε παίκτης επιλέξει την ρήξη, ανεξάρτητα από την επιλογή του άλλου, το αποτέλεσμα του παιγνίου είναι “ρήξη” ίδιο με το αποτέλεσμα αν και οι δυο επιλέξουν την ρήξη. Έτσι, τρία από τα αποτελέσματα του παιγνίου είναι όμοια με “απόδοση” για την Ελλάδα, γ, και για την ΕΕ, δ.                                                      

Στην περίπτωση της ρήξης, οι αποδόσεις γ και δ δεν είναι βέβαια αρνητικές. Για την Ελλάδα το γ σημαίνει πιθανόν χρεοκοπία (άτακτη), δηλαδή σύμφωνα με πρόχειρες εκτιμήσεις, με βάση την εμπειρία της Αργεντινής, αλλά τρία ως πέντε χρόνια ύφεσης, αύξηση της ανεργίας πάνω από το 30% (ίσως και ως 35% πριν αρχίσει να υποχωρεί) πτώση του ΑΕΠ κατά ακόμα 10-15% (δηλαδή συνολικά από το 2010 -40%) περιορισμούς στις κινήσεις κεφαλαίου, παράλληλο νόμισμα, στάση πληρωμών για κάποιο διάστημα κλπ. Αν σημαίνει και έξοδο από το ευρώ, θα συνοδεύονταν από μεγάλη υποτίμηση και διψήφιο πληθωρισμό για κάποια χρόνια, που θα σήμαινε μεγάλη μείωση των πραγματικών μισθών και συντάξεων (μεγαλύτερη από οποιαδήποτε μείωση των μνημονίων). Το κόστος γ για την Ελλάδα είναι πολύ υψηλό και θα σήμαινε ουσιαστικά πολιτικό θάνατο για την κυβέρνηση.

Το αντίστοιχο κόστος δ για την ΕΕ στην περίπτωση ρήξης, είναι μεν υψηλό, αλλά εκτιμώ όχι απαγορευτικό. Το Grexit σημαίνει αβεβαιότητα για το μέλλον της ΟΝΕ (όμως μάλλον παροδική) και αν συνοδεύονταν από αθέτηση πληρωμών από την Ελλάδα, το άμεσο κόστος κατά μέσο όρο για τις χώρες που μας έχουν δανείσει είναι στο 2.5% του ΑΕΠ τους (όσο η αναλογία των δανείων τους προς το ΑΕΠ τους). Υψηλό, αλλά όχι θανάσιμο!

Αν οι δύο παίκτες επιλέξουν την στρατηγική “συμβιβασμός”, το αποτέλεσμα είναι α για την Ελλάδα και β για την ΕΕ. Το α είναι επίσης βραχυπρόθεσμα αρνητικό για την  επιβίωση της ελληνικής κυβέρνησης, γιατί θα σημαίνει υποχώρηση σε σχέση με πολλές από τις προεκλογικές υποχρεώσεις. Εκτιμώ όμως, πως με δεδομένη την μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού λαού, υπέρ του ευρώ (72.9%) και υπέρ της συμφωνίας (71.9%) σύμφωνα με την πρόσφατη δημοσκόπηση της Κάπα, το κόστος α είναι μικρότερο από το κόστος γ για την επιβίωση της κυβέρνησης.

Φυσικά θα υπάρξουν αντιδράσεις από τις μαρξιστικές και αντιευρωπαϊκές συνιστώσες (πχ., Λαπαβίτσας) αλλά ο πρωθυπουργός μπορεί να τις περιορίσει με το όπλο του δημοψηφίσματος. Η πρόσφατη αντικατάσταση ως διαπραγματευτή του κ. Βαρουφάκη (που “όλοι” τον μισούν, σύμφωνα με δική του δήλωση) από τον πιο ήπιο και γνώστη των ευρωπαϊκών, ως καθηγητή ευρωπαϊκών  θεμάτων κ. Ευκλείδη Τσακαλώτο (που προφανώς δεν τον μισούν!) υποδηλώνει πρόθεση συμβιβασμού από την πλευρά του πρωθυπουργού.

Για την ΕΕ, το β είναι καθαρά θετικό, αφού με την συμφωνία οι τωρινές ευρωπαϊκές ελίτ θα έχουν περάσει το μήνυμα που θέλουν, μετατρέποντας εκ των πραγμάτων μια αριστερή σε μια κεντροαριστερή κυβέρνηση και αποδυναμώνοντας έτσι  άλλα αριστερά κόμματα, όπως τους Podemos στην Ισπανία, εξασφαλίζοντας συγχρόνως και τα δάνειά τους στην Ελλάδα.

Αν ο κ. πρωθυπουργός; Σταθμίζει πραγματικά το αποτέλεσμα α ως καλύτερο από το γ για την πολιτική του επιβίωση, τότε θα επιλέξει την στρατηγική του συμβιβασμού, όποιες αντιδράσεις και αν εμπερικλείει. Εκτιμώ πως έχει δείξει πως έχει πολιτικό κριτήριο και γι’ αυτό δίνω μεγάλη πιθανότητα για συμβιβασμό ως τον Ιούνιο. Όμως κάθε μήνας που χάνεται είναι αρνητικός για την ανάπτυξη. Ήδη μετά την πτώση του ΑΕΠ κατά 1.5% και το 2014 (σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας) ο ρυθμός ανάπτυξης για το 2015 εκτιμάται σε μόλις 0.5-1% αντί για το αρχικό 2.7%.

Δεν γνωρίζω τι ακριβώς μπορεί να χαρακτηριστεί ως “έντιμος συμβιβασμός”. Θεωρώ όμως εφικτό να πετύχουμε μεγάλη επιμήκυνση αποπληρωμής του χρέους, χαμηλά και σταθερά επιτόκια, και μείωση του στόχου του πρωτογενούς πλεονάσματος στο 1.5% (αντί για το εξωπραγματικό 4.5%) με ρήτρα ανάπτυξης. Όσο για το ασφαλιστικό, χρειάζεται να αντιμετωπισθεί, γιατί το σημερινό σύστημα, με αναλογία ενάμιση εργαζομένου προς ένα συνταξιούχο και άνεργο, δεν είναι βιώσιμο. Τα υπόλοιπα έχουν μικρότερη βαρύτητα και ο συμβιβασμός σε αυτά είναι πιο εύκολος.

Νικόλαος Κυριαζής, Καθηγητής,

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Πρόεδρος Τμήματος Οικονομικών Επιστημών