Καράβια βγήκαν στη στεριά: Όπου βρίσκουμε στη Τζια τη Μαύρη Θάλασσα και στη Μαύρη Θάλασσα ένα παλάτι να θυμίζει τη Λειβαδιά

Πόλυ Χατζημανωλάκη
26 Αυγούστου 2015 

Έχω να πάω δυο χρόνια στη Τζια για διακοπές. Κάποτε πηγαίναμε για πολλά καλοκαίρια στη σειρά, επειδή είναι κοντά, επειδή την είχαμε μάθει σαν το σπίτι μας – νοικιάζαμε μάλιστα στο ίδιο σπίτι – είχαμε συνηθίσει τις διαδρομές της και αν μην είχε και πολύ πράσινο. Είχαμε αγαπήσει τις ξερολιθιές και τα αγριόχορτα, τα κρινάκια της άμμου, το Λιόντα, το πράσινο το ελάχιστο στα αρμυρίκια το είχαμε εκτιμήσει πολύ και φυσικά σχεδόν κάθε βράδυ κάναμε μια διαδρομή στο φάρο του Αγίου Νικολάου.

Εκεί λοιπόν, πριν ξεκινήσει κανείς τη διαδρομή του, υπάρχει ένα μνημείο με μια μαρμάρινη πλάκα αφιερωμένο στον Λάμπρο Κατσώνη, τον Ναύαρχο του Ρωσικού στρατού που είχε επιχειρήσει εκείνη την αποτυχημένη ναυμαχία εναντίον του Τουρκικού στόλου στην Άνδρο, τέλη του δέκατου όγδοου αιώνα, λίγο πριν την επανάσταση του 1821, την εποχή που κάτι πήγαινε να γίνει  διστακτικά κάπως  με βοήθεια από τη Ρωσία και τη Μεγάλη Αικατερίνη, όπως για παράδειγμα τα Ορλωφικά.

Στην περιοχή αυτή της Τζιάς λοιπόν, όπως διάβασα στην πλάκα που θυμάμαι να έχω φωτογραφίσει, αλλά δεν μπορώ να βρω τώρα, περιγράφεται μια επιχείρηση διάσωσης του πλοίου του Λάμπρου Κατσώνη από το στενό λαιμό που συνδέει το εσωτερικό με το εξωτερικό του λιμανιού. Επειδή του την είχαν στημένη και τον αποκλείσει οι Τούρκοι μέσα στο νησί και δεν μπορούσε να βγει κανονικά από την είσοδο του λιμανιού, σήκωσε ολόκληρο το πλοίο του κρυφά και το πέρασε έξω από το λιμάνι από εκείνο το στενό πέρασμα. Βρήκα στο διαδίκτυο φωτογραφία του χώρου, ένα μέρος όπου έχω πάει τόσες φορές όπου μάλιστα γίνεται κάποιου είδους εορταστική δοξολογία όπως φαίνεται από τους συγκεντρωμένους ιερείς.

Αναφέρω την συγκεκριμένη επιχείρηση, το πλοίο που περνάει πάνω από τη στεριά για να φύγει από το ένα λιμάνι στο άλλο, από τη μια θάλασσα στην άλλη γιατί είναι μια δραστηριότητα που από ότι φαίνεται συνηθιζόταν πολύ στη Μαύρη Θάλασσα, όπως παρατήρησα παρακολουθώντας προσφάτως στο διαδίκτυο τις διαλέξεις της Μαριάννας Κορομηλά για τη Μαύρη Θάλασσα και τη χερσόνησο της Κριμαίας. Τα διπλά λιμάνια – ένας λαιμός και λιμάνια από τις δυο πλευρές ώστε ανάλογα με τον καιρό τα πλοία να περνούν στην απάνεμη πλευρά μέσω ξηράς κάθε φορά που αυτό ήταν απαραίτητο, το άκουσα να συμβαίνει σε πάνω από μία από τις πόλεις – λιμάνια. Η κυρία Κορομηλά μάλιστα ισχυρίζεται ότι η ύπαρξη λαιμού και διπλού λιμανιού (Σεβαστοπόλ, Χερσών,  Σινώπη, δεν θυμάμαι αν ισχύει για την Τραπεζούντα) ήταν κριτήριο καλής τοπογραφίας για να επιλεγεί η περιοχή ώστε να γίνει αποικία[i].

Ο ναύαρχος του Ρωσικού ναυτικού δηλαδή, στην Τζια εφάρμοσε μια πρακτική που συνηθιζόταν στην χώρα που τον είχε «υιοθετήσει» και τον είχε τιμήσει με το βαθμό του ναυάρχου. Και αυτός βεβαίως την είχε τιμήσει μια και είχε λάβει μέρος με τον Ρωσικό στρατό στη μάχη της Μπαλακλάβας στον πόλεμο της Κριμαίας. 

Η Μεγάλη Αικατερίνη βεβαίως πάλι φιλοφρόνως, τον είχε αποζημιώσει παραχωρώντας στην ελληνική ταξιαρχία της Μπαλακλάβα ένα κτήμα με ένα ανάκτορο στη Γιάλτα, με το όνομα Λεβάντια, Λειβαδιά δηλαδή,  για να θυμάται την πατρίδα του.

Επαναλήψεις, αχνάρια, καλές πρακτικές, αναδιπλώσεις του χώρου και της μνήμης – πώς σώζω ένα πλοίο περνώντας το ανάμεσα σε δυο θάλασσες και πως για λίγο η μικρή Τζια θυμίζει Εύξεινο Πόντο και πώς ο  Εύξεινος Πόντος θυμίζει Λειβαδιά. 

---

[i] Ο δεκαεπτάχρονος γιος μου που έχει πάθος με την Αρχαία Παγκόσμια Ιστορία παρατήρησε όταν του ανέφερα το γεγονός ότι το ίδιο έκαναν και οι Βίκιγκς, παίρνοντας τα πλοιάρια στον ώμο για να περάσουν από τον Δον στον Βόλγα. Το έκαναν αργότερα οι κοζάκοι οι Ρως και το είχε κάνει και ο Μωάμεθ ο Πορθητής στην πολιορκία της Κωνσταντινούπολης, μιμούμενος την ίδια Μαυροθαλασσίτικη τακτική. Η πρακτική αυτή φαίνεται να έχει την καταγωγή της στην αρχαιότητα όπως μου επεσήμανε η σκηνοθέτης Αργυρώ Κωνσταντάκη από το Ηράκλειο της Κρήτης,  που παρατήρησε στο φέησμπουκ όπου πρωτοανάρτησα αυτό το κείμενο. Σύμφωνα δηλαδή  με το Διόδωρο το Σικελιώτη κάτι παρόμοιο συνέβη και στη δική του αφήγηση της Αργοναυτικής εκστρατείας, όπου έσυραν την Αργώ μέσω ξηράς και την καθέλκυσαν πάλι ανάμεσα στον Τάναι (Δον)  και τον Βόλγα…: Φεύγοντας από την Κολχίδα η “Αργώ” εισήλθε στην Αζοφική θάλασσα και άρχισε να διασχίζει τον ποταμό Τάναϊ (σημερινό Δον) με κατεύθυνση προς τις πηγές του. Φτάνοντας το σκάφος στο σημείο όπου ο ποταμός έπαυε να είναι πλεύσιμος, το πλήρωμα το έσυρε στην ξηρά και το καθέλκυσε σε ένα άλλο ποτάμι, του οποίου η ροή οδηγούσε προς τον Ωκεανό. Αν δούμε την πορεία στο χάρτη, εύκολα αντιλαμβανόμαστε ότι σε κάποιο σημείο τα δύο ποτάμια, ο Τάναϊς (Δον) και ο Βόλγας, σχεδόν εφάπτονται Σχηματίζοντας δύο καμπύλα τόξα. Από το σημείο εκείνο ο μεν Τάναϊς (Δον) εκβάλλει στην Αζοφική θάλασσα, ο δε Βόλγας στην Κασπία" Φεύγοντας από την Κολχίδα η “Αργώ” εισήλθε στην Αζοφική θάλασσα και άρχισε να διασχίζει τον ποταμό Τάναϊ (σημερινό Δον) με κατεύθυνση προς τις πηγές του. Φτάνοντας το σκάφος στο σημείο όπου ο ποταμός έπαυε να είναι πλεύσιμος, το πλήρωμα το έσυρε στην ξηρά και το καθέλκυσε σε ένα άλλο ποτάμι, του οποίου η ροή οδηγούσε προς τον Ωκεανό. Αν δούμε την πορεία στο χάρτη, εύκολα αντιλαμβανόμαστε ότι σε κάποιο σημείο τα δύο ποτάμια, ο Τάναϊς (Δον) και ο Βόλγας, σχεδόν εφάπτονται Σχηματίζοντας δύο καμπύλα τόξα. Από το σημείο εκείνο ο μεν Τάναϊς (Δον) εκβάλλει στην Αζοφική θάλασσα, ο δε Βόλγας στην Κασπία"

 Η Πόλυ Χατζημανωλάκη γεννήθηκε στην Κάλυμνο το 1958. Σπούδασε Φυσική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μετά έκανε το διδακτορικό της στη Στατιστική Φυσική στις Βρυξέλλες, κοντά στον νομπελίστα Ilya Prigogine. Κατόπιν εργάστηκε ερευνητικά στο Κέντρο Στατιστικής Μηχανικής και Θερμοδυναμικής του Πανεπιστημίου του Austin στο Τέξας, δίδαξε Φυσική σε μεταλυκειακό επίπεδο καθώς και στο Διεθνές Απολυτήριο (ΙΒ΄).

Για δέκα χρόνια διηύθυνε το IB΄ στα Εκπαιδευτήρια Κωστέα - Γείτονα. Είναι μέλος του Γραφείου Εκπαιδευτικής Έρευνας των Εκπαιδευτηρίων Γείτονα. Τελευταία ασχολείται συστηματικά με τα προγράμματα Βιωματικής Μάθησης, δημιουργώντας εκπαιδευτικό υλικό και πολυμεσικές παρουσιάσεις για όλες τις βαθμίδες της Εκπαίδευσης. Συμμετέχει ως συντονίστρια στο Δίκτυο Καινοτόμων Σχολείων και έχει δημιουργήσει το Ιστολόγιο για θέματα μνήμης «Πινακίδες από Κερί». Είναι υπεύθυνη του Πανελλήνιου Διαγωνισμού Ανάγνωσης Παιδικού Βιβλίου «Βιβλιοδρομίες» που τα τελευταία δέκα χρόνια διοργανώνεται από τα Εκπαιδευτήρια Γείτονα και έχει συμβάλει, κατά κοινή ομολογία, στο να μυηθούν οι μικροί μαθητές στην τέχνη της ανάγνωσης. «Οι Μέλισσες του Κάλβου» είναι το πρώτο της μυθιστόρημα.

Στο βιβλιοπωλείο μας μίλησε στις 14-1-2013 με θέμα: 

"Δρακοκτονίες και ο Άρχων των λέξεων: δεσίματα λόγου στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη".