Βιβλιοπωλείο ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΦΡΑΣΗ: «Τελευταία νέα από την Ιθάκη». Μια κριτική στο νέο βιβλίο του Κώστα Ακρίβου από τον Χρ. Παπαγεωργίου

Τρίτη 29 Νοεμβρίου 2016

«Τελευταία νέα από την Ιθάκη». Μια κριτική στο νέο βιβλίο του Κώστα Ακρίβου από τον Χρ. Παπαγεωργίου

Κώστας Ακρίβος: «Τελευταία νέα από την Ιθάκη» κριτική του Χρίστου Παπαγεωργίου

Διαγράφοντας μια τροχιά από το Χάος και την Αλλοδαπή, μέχρι τον Αλφόνς, το Φίδι και την Ιθάκη, ο γνωστός συγγραφέας και φιλόλογος Κώστας Ακρίβος αποδεικνύει για μια ακόμη φορά –καθώς τίθεται από πολλούς– πως, πέρα από το όποιο ταλέντο μπορεί κανείς να διαθέτει, η ποιοτική κατάθεση απαιτεί εξαντλητική δουλειά. Έτσι, είναι φυσικό να τονίσει κάποιος πως όλα αυτά τα χρόνια που ο Ακρίβος εξέδιδε βιβλία του –κυρίως μυθιστορήματα– η ψυχολογική και σωματική πίεση των αλλεπάλληλων λογοτεχνικών «τραυμάτων», η επίμονη εργασία, όμοια με εκείνη των οικοδόμων παλαιότερων εποχών –κάτι που ισχύει για όλους τους σημαντικούς πεζογράφους–, ήταν το κύριο υλικό του, ήταν το πλαίσιο μέσα στο οποίο εξαντλούσε μυθοποιητικά τους ήρωές του, ήταν η απαραίτητη συνθήκη με την οποία πορευόταν μπροστά, όχι αφήνοντας πίσω του ό,τι είχε πετύχει, αλλά ορμώμενος σε ένα μέλλον με ακόμη καλύτερα αποτελέσματα. Άρα, ακόμη και αν η Ιθάκη δεν θα είναι το τελευταίο του έργο –αφού παραμένει νεότατος και παραμυθιακά ενεργός–, μπορούμε αβίαστα να υποθέσουμε πως με το συγκεκριμένο βιβλίο υιοθετεί την προσωπική του επιστροφή –με άλλη μορφή– και παλαιότερων πονημάτων του, και παράλληλα σκηνών, επεισοδίων ή πλάνων που ποτέ δεν έφυγαν απ’ το μυαλό του (για παράδειγμα η έντονη επιθυμία του να ξεσκεπάσει τοκογλύφους, μαυραγορίτες και ταγματασφαλίτες και ό,τι άλλο αντιδραστικό έδρασε κατά τη διάρκεια της Κατοχής και του Εμφυλίου) ώστε να δώσει στα σημερινά αφηγήματά του την ατομική του σφραγίδα και τον μη ενοχικό του στοχασμό.

Ο συγγραφέας Κώστας Ακρίβος ολοκληρώνει ένα πόνημα με πολύ μεράκι, άλλοτε αστειευόμενος και άλλοτε σοβαρός όσο δεν παίρνει, άλλοτε υπαινισσόμενος και άλλοτε καθαρός σαν νερό, άλλοτε προσφιλής ως δημιουργός και άλλοτε ως υποκείμενο λογοτεχνικό άκρως συμβατό με την ίδια την Τέχνη.

Ας δούμε τώρα αναλυτικά τι περιέχεται στην Ιθάκη, πώς δηλαδή εργάζεται ο πεζογράφος στο τελευταίο του έργο, αυτό που συζητάμε. Καταρχάς διαλέγει τα πρόσωπα από την Οδύσσεια, από τον Τηλέμαχο και τον Λαέρτη μέχρι τον Μενέλαο, τη Ναυσικά, τον Αγαμέμνονα, την Πηνελόπη και πολλά άλλα. Στη συνέχεια επιλέγεται ένα παράθεμά τους από το ομηρικό έπος, το οποίο πρέπει να προσομοιάζει στη μυθιστορία που ακολουθεί, και η οποία φυσικά έχει ιστορικό χαρακτήρα και χρώμα προκειμένου να δικαιολογηθεί το είδος του πεζού λόγου, έστω και αν παρατηρούνται ακόμη και ποιητικής έκφρασης διαδρομές, με άλλα λόγια να πρέπει κανείς να δει με ποιητική προδιάθεση το πεζό που ακολουθεί. Έτσι περιπλανιόμαστε σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, σε διαφορετικά ιστορικά πρόσωπα, σε διαφορετικούς τόπους –όσο και αν η ευρύτερη περιοχή του Βόλου είναι πανταχού παρούσα–, σε διαφορετικές ιδεολογίες, ιστορικά ρεύματα ή πολιτισμικά στοιχεία, σε διαφορετικούς χώρους, τέλος, σε εντελώς άσχετες μεταξύ τους –πάντα όμως κάτω από τη σκέπη του δημιουργού–μυθιστορίες που ξεκινούν από το Βυζάντιο, φτάνουν στο Μεσαίωνα, περνούν στα Βαλκάνια και τις ελληνικές περιοχές, διασχίζουν το Μεσοπόλεμο, την Κατοχή και τον Εμφύλιο, και φθάνουν μέχρι πρόσφατα, στις μέρες μας. Ο συγγραφέας Κώστας Ακρίβος χρησιμοποιεί όλα τα γνωστά μέσα παράθεσης: επιστολική λογοτεχνία, πρόζα θεατρική, ντοκουμέντο που αναπαράγεται, αυτούσια κομμάτια –κάτι που έκανε στο παρελθόν πολύ καλά ο πεζογράφος Θανάσης Βαλτινός– που έχουν με το ρεαλισμό τους άκρως καλλιτεχνική χροιά, αφηγηματική τακτική, χιούμορ και δρώμενα, εν κατακλείδι ακόμη και υπερρεαλιστική (φαντασιακή;) γραφή (δεν θα αναφερθώ ειδικά στους μύθους της συγκεκριμένης συλλογής, αφενός γιατί αυτό είναι θέμα των αναγνωστών, αφετέρου γιατί δεν θέλω να χαλάσω τη μαγεία τους, θα πω μόνο πως η πτώση της Κέρκυρας, ο ταγματασφαλίτης, ο Καβάφης και η χαρτορίχτρα καθώς και η επιστολή μιας γυναίκας που έχασε τον άνδρα της στον πόλεμο αποτελούν αληθινά διαμάντια, σ’ ένα πλαίσιο ήδη γεμάτο πολύτιμους λίθους).

Ο συγγραφέας Κώστας Ακρίβος αντιδρά θετικά σε όλες τις προκλήσεις, χρωματίζει αισθήματα και συναισθήματα όπως λύπη, χαρά, πόνος, μελαγχολία, θυμός, καταγγελία, δρομολογεί μύθους, στόχος των οποίων είναι η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αποδοχή, ισοπεδώνει εχθρούς και ανυψώνει ιδεολογικούς φίλους, τέλος, αψηφά τη μοναχικότητα της ιδιότητάς του και των ηρώων του, προκειμένου η φωνή του (τους) να φθάσει μακριά. Η γλώσσα των κειμένων επαρκής όσο τίποτε, χαρακτηρίζεται από την εναλλαγή του ύφους, το οποίο προσαρμόζεται ανάλογα με την περίπτωση, ενώ όσο αναφορά την εικόνα –την ατμόσφαιρα θα λέγαμε παλαιότερα–, σχεδόν συγκινητική, απορροφά κραδασμούς –αν και μερικές φορές φτάνει μέχρι τα άκρα–, έχει γωνίες αλλά και πλευρές, έχει διαμεσολάβηση αλλά και ευθύτητα. Ο συγγραφέας Κώστας Ακρίβος ολοκληρώνει ένα πόνημα με πολύ μεράκι, άλλοτε αστειευόμενος και άλλοτε σοβαρός όσο δεν παίρνει, άλλοτε υπαινισσόμενος και άλλοτε καθαρός σαν νερό, άλλοτε προσφιλής ως δημιουργός και άλλοτε ως υποκείμενο λογοτεχνικό άκρως συμβατό με την ίδια την Τέχνη. Συνεπώς έχουμε ένα σύνολο ιστοριών –μυθιστοριών προτείνει και επιμένει ο δημιουργός– που καθώς κατακτιέται από την αναγνωστική επαφή αφήνει μια γλυκιά γεύση –και πικρή ενίοτε– τέτοια που ελάχιστα έργα των ημερών μας προσφέρουν, και χωρίς πάντα την ίδια ανιδιοτέλεια.

Ένα έργο αξιοσημείωτο, τολμηρό και αξιέπαινο, που αξίζει να διαβάσει κάποιος, ίσως το καλύτερο του Ακρίβου, ενός λογοτέχνη θαυμαστού, που χαίρει της εκτίμησης όχι μόνο του αναγνωστικού κοινού αλλά και των ομοτέχνών του, αλλά και των κριτικών.

Κοιτώντας πιο ψυχρά ό,τι έχει κατατεθεί παραπάνω, έστω και με τη μικρή δεκαήμερη απόσταση απ’ την ώρα που τελείωσα την ανάγνωση του βιβλίου, μπορώ να προσθέσω πως δεν διόγκωσα απολύτως τίποτα, πως δεν υπερέβαλα, πως δεν υπέπεσα σε άσχετα κριτικά σχόλια, πως δεν υπολόγισα αλλιώς τις προθέσεις του συγγραφέα. Άρα έχουμε ένα έργο αξιοσημείωτο, τολμηρό και αξιέπαινο, που αξίζει να διαβάσει κάποιος, ίσως το καλύτερο του Ακρίβου, ενός λογοτέχνη θαυμαστού, που χαίρει της εκτίμησης όχι μόνο του αναγνωστικού κοινού αλλά και των ομοτέχνών του, αλλά και των κριτικών.