Το βιβλίο ενός αντιπάλου: Αχμέτ Νταβούτογλου, ΤΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΒΑΘΟΣ - Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ

Το βιβλίο του Τούρκου υπουργού εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου : “Το στρατηγικό βάθος, η διεθνής θέση της Τουρκίας” εκδόθηκε στα ελληνικά από τις εκδόσεις ”Ποιότητα” και είναι από τα ελάχιστα που κίνησαν το ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού τον τελευταίο καιρό.

Θεωρούμε σκόπιμο να σας παρουσιάσουμε δύο από τις πιο ενδιαφέρουσες προσεγγίσεις όπως αυτές είδαν το φως της δημοσιότητας από τις στήλες της εφημερίδας ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ. Πρόκειται για κείμενα των πανεπιστημιακών καθηγητών Χρήστου Γιανναρά και Ιωάννη Ν. Γρηγοριάδη που σίγουρα θα βοηθήσουν στην αποτελεσματικότερη κατανόηση του βιβλίου.

Στρατηγική λογική κατέναντι αφασίας 

Tου Χρήστου Γιανναρά 

Κυκλοφόρησε πριν από λίγες μέρες, μεταφρασμένο στα ελληνικά, το βιβλίο του υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου, ΤΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΒΑΘΟΣ - Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ (εκδόσεις «Ποιότητα», μτφρ. Νικ. Ραπτόπουλου, σελίδες 845). Θα ήθελα να το συστήσω σε όποιον ενδιαφέρεται σοβαρά (όχι συναισθηματικά-επιδερμικά) για το ενδεχόμενο να επιβιώσει ιστορικά το ελλαδικό κράτος στις σημερινές διεθνείς συνθήκες. Οχι βέβαια για να πάρει άμεση απάντηση. Αλλά για να αντιληφθεί ποιο επίπεδο κατάρτισης και ευφυΐας, ποιο ειδικό χάρισμα στρατηγικής σκέψης απαιτεί η σοβαρή αναμέτρηση με ένα τέτοιο ερώτημα.
Δεν διανοούμαι να «παρουσιάσω» στους αναγνώστες της επιφυλλίδας αυτό το βιβλίο. Ο,τι και αν παραθέσω θα είναι κατώτερο του επιπέδου και της γοητείας του. Κάθε χαρακτηρισμός που θα εκφέρω δεν επαρκεί για να συνιστά κρίση, τον καταθέτω μόνο ως πρόκληση-πρόταση να διαβαστεί το βιβλίο. Αν ήταν δυνατό, να διαβαστεί από κάθε Ελληνα. Είναι σαφώς το βιβλίο ενός αντιπάλου: ο Αχμέτ Νταβούτογλου διεκδικεί για την πατρίδα του μεγάλο κομμάτι της δικής μας πατρίδας, του Αιγαίου, την Κύπρο. Αλλά εγώ, τουλάχιστον, δεν έχω διαβάσει ποτέ σε ελληνικό βιβλίο συναρπαστικότερη και αποκαλυπτικότερη ανάλυση της γεωστρατηγικής σπουδαιότητας του Αιγαίου και της Κύπρου. Ο Ντ. ξέρει καλά τι διεκδικεί. Εγώ ο Ελληνας υπερασπίζω συναισθηματική θολούρα. Παιδιαρίζω.
Μόνο με ένα ελληνικό μελέτημα θα μπορούσα, προσωπικά, να συγκρίνω το βιβλίο του Ντ.: Με το «επίμετρο», στο βιβλίο του Παναγιώτη Κονδύλη, ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (1997), που έχει τίτλο «Γεωπολιτικές και στρατιωτικές παράμετροι ενός ελληνοτουρκικού πολέμου».
Αλλά η ιδιοφυΐα του Κονδύλη και οι προβληματισμοί του οριοθετούνται καταφανώς από τον μηδενισμό του: Τον ενδιαφέρει η στρατηγική λογική (λογική του μπριτζ ή του σκακιού) για την άμυνα της αξιοπρέπειας και της εθνικής κυριαρχίας του ελλαδικού κρατιδίου – δεν έχει άλλο όραμα, δεν πιστεύει σε κάτι περισσότερο, σε πρόταση πανανθρώπινης εμβέλειας που να κομίζει στην Ιστορία ο Ελληνισμός.
Ο Ντ. αντλεί τη στρατηγική του ανάλυση από το όραμά του για την Τουρκία. Και το όραμα είναι, να διασώσει η χώρα του τον «πολιτισμικό της άξονα», τη διαφορά της από τη Δύση – τη διαφορά όχι ως αντίθεση, αλλά ως ιδιαιτερότητα, ως «ιδιαίτερη θέση στο διεθνές σύστημα». Είναι σαφέστατη (σχεδόν επιθετική) η περηφάνια του γι’ αυτήν την ιδιαιτερότητα, δεν φιλοδοξεί ούτε την αντιπαλότητα ούτε τη μίμηση, δεν είναι ο μειονεκτικός απέναντι στη Δύση Ανατολίτης, ο ξιπασμένος από τα «φώτα» της μεταπράτης. Εχει ραχοκοκαλιά, διεκδικεί να επιβάλει, από θέσεως ισχύος, την τουρκική ιδιαιτερότητα στη σημερινή διεθνή συνύπαρξη.
Γι’ αυτό και αρνείται να παγιδευτεί στην άμυνα, στη «διαφύλαξη συνόρων». Λέει: «Οι φιλόδοξες χώρες ορίζουν το τι θεωρούν για τις ίδιες απειλή βασιζόμενες στις στρατηγικές τους επιδιώξεις, όχι στους φόβους τους. Αντίθετα, οι παθητικές, χωρίς φιλοδοξίες χώρες διαμορφώνουν στρατηγικές υποταγμένες στις απειλές που υφίστανται» (ακόμα και από τεχνητά, ασήμαντα γειτονικά τους κρατίδια, θα πρόσθετα). «Δεν υπάρχει πιο θλιβερή κατάσταση για μια χώρα από το να προβάλλει τις εσωτερικές της αδυναμίες σαν βασικές αρχές που καθορίζουν τη στρατηγική της», συμπληρώνει ο Ντ. Παραβλέπει ότι υπάρχει και θλιβερότερη κατάσταση: Χώρες που απλώς υποτάσσουν πειθήνια τη στρατηγική τους στα θελήματα-βίτσια του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ ή σε παραγγελίες προμήθειας εξοπλισμών από Ευρωπαίους «προστάτες» τους. Και το κάνουν μόνο για να εξαγοράσουν εύνοια (με χειροπιαστά ανταλλάγματα) κάποιοι σπιθαμιαίοι επαγγελματίες της εξουσίας.
«Το βασικότερο έρεισμα στρατηγικής ισχύος μιας χώρας είναι ο ανθρώπινος παράγων», διδάσκει ο Ντ. «Είναι αδύνατο να αλλάξει κανείς τη γεωγραφική θέση και την ιστορική παράδοση, σταθερά δεδομένα της στρατηγικής. Ομως, ο παράγων της ανθρώπινης καλλιέργειας μπορεί να δημιουργήσει κανούργια δεδομένα στρατηγικής λογικής, νέες οπτικές για την αξιολόγηση της γεωγραφίας και της ιστορίας». Αν συνειδητοποιούσαμε οι Ελληνες τη βαρύτητα αυτής της απόφανσης του Ντ. θα είχαμε παραπέμψει σε ειδικό δικαστήριο πρωθυπουργούς όχι για την εγκληματική οικονομική τους πολιτική, αλλά για την πολιτική τους στο υπουργείο Παιδείας.
Η θεμελιωδέστερη προϋπόθεση για τον σχεδιασμό αποτελεσματικής στρατηγικής είναι, κατά τον Ντ., «η λογική που στηρίζεται σε υπαρξιακά αιτήματα: Στα στοιχεία που υφαίνουν τη σημερινή συλλογική μας προσωπικότητα, στους παράγοντες κοινωνικής συνοχής, στην πολιτική κουλτούρα, (τελικά) στην εθνική συνείδηση... Κοινωνίες με ριζικά αποδυναμωμένη και φθαρμένη εθνική συνείδηση δεν έχουν πεδίο στρατηγικής λογικής, θέτουν σε κίνδυνο την ιστορική τους ύπαρξη, περιθωριοποιούνται στη διεθνή σκακιέρα».
Πρέπει να ξέρει, φαντάζομαι, ο σημερινός Τούρκος υπ. Εξ. ότι, με μια τέτοια εκφραστική σαν τη δική του, το σύνολο του πολιτικού κόσμου στην Ελλάδα (οι εξαιρέσεις ελάχιστες και μη σοβαρές) καγχάζει ειρωνικά. Τρέμοντας μήπως και χαρακτηριστούν «μη-προοδευτικοί» από μια κυρίαρχη στη δημοσιότητα (με δυσεξήγητες μεθοδεύσεις) διανόηση, χλευάζουν κάθε αναφορά σε κοινωνική συνοχή, ιστορική συνέχεια, ιδιαιτερότητα πολιτισμού. Διαστρέφουν την Ιστορία στα σχολικά εγχειρίδια, αφελληνίζουν τη γλώσσα, εξηλιθιώνουν τις μάζες με τον τζόγο και το ποδόσφαιρο. Ισως να μην είναι συνειδητοί αρνησιπάτριδες, αλλά μόνο χαμηλότατου νοητικού βεληνεκούς. Γι’ αυτό και ψευτοθρηνούν επί χρόνια για το πόσο μειονεκτική είναι η Ελλάδα σε σχέση με τα γεωστρατηγικά πλεονεκτήματα της Τουρκίας.
Ο Αχμέτ Νταβούτογλου λέει: «Το Αιγαίο αποτελεί τον σημαντικότερο θαλάσσιο κόμβο της ευρασιατικής ηπείρου στην κατεύθυνση Βορρά - Νότου... Αυτή η θάλασσα - πέρασμα κατέχει μια προσδιοριστική θέση μοναδική στη γεωπολιτική, γεωστρατηγική, γεωοικονομική, γεωπολιτισμική (διεθνή) αλληλεπίδραση... Εχει μια πρώτης τάξεως στρατηγική σημασία όχι μόνο για την Ελλάδα και την Τουρκία, αλλά και για τις παράκτιες χώρες του Εύξεινου Πόντου και για όλες τις παγκόσμιες και περιφερειακές δυνάμεις που έχουν ανάγκη ενός μεταφορικού και εμπορικού κόμβου... Η Κύπρος, που κατέχει παγκοσμίως κεντρική (γεωστρατηγική) θέση, βρίσκεται, μαζί με την Κρήτη, πάνω σε άξονα όπου τέμνονται (τεράστιας γεωοικονομικής και στρατηγικής σημασίας) θαλάσσιες οδοί... Μια χώρα που παραμελεί την Κύπρο δεν είναι δυνατό να έχει αποφασιστικό λόγο στις παγκόσμιες και περιφερειακές πολιτικές, δεν μπορεί να δραστηριοποιηθεί στο διεθνές πεδίο... Ακόμα και αν δεν υπήρχε ούτε ένας μουσουλμάνος Τούρκος εκεί, η Τουρκία όφειλε να διατηρεί ανοιχτό ένα Κυπριακό Ζήτημα».
Αυτά τα εκπληκτικά γεωστρατηγικά πλεονεκτήματα του Αιγαίου, της Κύπρου, της Κρήτης, σκέψου, αναγνώστη, ποια ελληνικά πολιτικά «αναστήματα» τα διαχειρίζονται.
πηγή εφημ.. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Το Δόγμα Νταβούτογλου και η Θέση της Τουρκίας στον Κόσμο

Του Ιωάννη Ν. Γρηγοριάδη*

Ο υπουργός εξωτερικών της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου είναι ένα από τα πλέον πολυσυζητημένα πρόσωπα του ελληνικού τύπου. Αν διαβάσει τα σχόλια που του αφιερώνονται, αναρωτιέται πολλές φορές κανείς μήπως ο Τούρκος υπουργός είναι δημοφιλέστερος στην Ελλάδα από την Τουρκία. Συχνά οι απόψεις του συνδέονται με την αναβίωση του «νεοθωμανισμού». Πέραν της εννοιολογικής συγχύσεως με την οποία συνοδεύεται η χρήση αυτού του όρου, λίγη προσοχή έχει δοθεί στο ακριβές περιεχόμενο των απόψεών του, οι οποίες έχουν διατυπωθεί σε βίβλία, ακαδημαϊκά άρθρα και ομιλίες, σημαντικότερο από τα οποία είναι το βιβλίο του «Στρατηγικό Βάθος» (Stratejik Derinlik) το οποίο πρωτοκυκλοφόρησε το 2001.
Κατά τον Νταβούτογλου η Τουρκία δεν είναι μια περιφερειακή αλλά μία «κεντρική δύναμη» η οποία διαθέτει πολλαπλές ταυτότητες. Είναι χώρα της Ευρώπης, των Βαλκανίων, της Μεσογείου, του Ευξείνου Πόντου, του Καυκάσου, της Κεντρικής Ασίας, της Μέσης Ανατολής, ακόμη και του Περσικού Κόλπου. Αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει να θέτει τις δυνατότητές της στην υπηρεσία των στρατηγικών προτεραιοτήτων άλλων μεγαλύτερων δυνάμεων αλλά να διεκδικεί τον δικό της αυτόνομο ρόλο. Αυτό που επιδιώκει ο Νταβούτογλου δεν είναι η αναβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά η διεκδίκηση από την Τουρκία ενός παγκόσμιου στρατηγικού ρόλου. Ήδη η Τουρκία έχει κάνει σημαντικά βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση. Καθώς διαθέτει την 17η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, ήδη μετέχει στο G-20, την σύνοδο κρατών η οποία συγκεντρώνει τις κορυφαίες ανεπτυγμένες και αναδυόμενες οικονομικές και πολιτικές δυνάμεις και έχει πρωταγωνιστήσει στην διαχείριση της παγκοσμίου οικονομικής κρίσεως. Ο στρατηγικός στόχος αυτής της πολιτικής, όπως τον έθεσε ο ίδιος ο Νταβούτογλου πριν από μερικούς μήνες είναι η είσοδος της Τουρκίας στο κλαμπ των δέκα ισχυροτέρων κρατών μέχρι το 2023, την επέτειο των εκατό χρόνων της Τουρκικής Δημοκρατίας.
Παράλληλα ο Νταβούτογλου επιδιώκει να αναμορφώσει την διεθνή εικόνα της Τουρκίας προβάλλοντάς την ως «ήπια δύναμη» (soft power). Οι ισχυρές ένοπλες δυνάμεις και οι στενές σχέσεις συμμαχίας με την Δύση δεν προβάλλονται πλέον ως το συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας. Αντιθέτως καλλιεργείται η εικόνα της χώρας ως «νησίδος δημοκρατίας, οικονομικής ευημερίας και πολιτικής σταθερότητος» η οποία επιδιώκει να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στην επίλυση περιφερειακών κρίσεων και να πρωταγωνιστήσει στον διάλογο μεταξύ της Δύσεως και του ισλαμικού κόσμου.
Για να εκπληρώσει ωστόσο η Τουρκία τις φιλοδοξίες της σε παγκόσμιο επίπεδο, χρειάζεται να απαλλαγεί από δύο καίρια εσωτερικά προβλήματα τα οποία λειτουργούν σαν τροχοπέδες. Ο Νταβούτογλου θεωρεί αναγκαία και επείγουσα την διευθέτηση των δύο καιρίων εκκρεμών εσωτερικών προβλημάτων της Τουρκίας. Η επίλυση του Κουρδικού ζητήματος επί τη βάσει του σεβασμού της εδαφικής ακεραιότητος της Τουρκίας και των πολιτιστικών δικαιωμάτων των Κούρδων όχι μόνον αποτελεί προϋπόθεση κοινωνικής ειρήνης στην Τουρκία αλλά και θα ενισχύσει τον περιφερειακό ρόλο της Τουρκίας στην Μέση Ανατολή. Η άρση της αντιπαραθέσεως μεταξύ συντηρητικών μουσουλμάνων και κοσμικών κεμαλικών επί τη βάσει ενός «φιλελεύθερου συμβιβασμού» που θα επιβάλλει και στις δύο πλευρές αμοιβαία ανοχή και σεβασμό των ατομικών δικαιωμάτων θα απαλλάξει την Τουρκία από μία γάγγραινα. Αυτή ταλανίζει την εσωτερική συνοχή και αποσταθεροποιεί το πολιτικό σύστημα, με τις συνεχείς αντιπαραθέσεις μεταξύ κυβερνήσεως και γραφειοκρατίας. 

(Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα "Καθημερινή" την 11η Ιουνίου 2010)

και στο ιστολόγιο "Επιφυλλίδες" 

* Ο Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης είναι επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ.

Ο διάλογος που ακολουθεί έγινε στην πάντα ενδιαφέρουσα εκπομπή του Παντελή Σαββίδη “Ανιχνεύσεις” την Τετάρτη 2 Ιουνίου με συνομιλητές τους Παναγιώτη Ήφαιστο, Χρήστο Γιανναρά, Νεοκλή Σαρρή και Σάββα Καλεντερίδη.

Η βασική σύλληψη του βιβλίου αποτελεί το νέο τουρκικό γεωπολιτικό δόγμα του νεοοθωμανισμού για το οποίο γράφηκαν ήδη αρκετά. Η εκπομπή προσπαθεί να εξετάσει, μεταξύ άλλων, το γενικότερο πλαίσιο μέσα στο οποίο προβάλλει τη σκέψη του ο κ. Νταβούτογλου.

Ανιχνεύσεις: Το στρατηγικό βάθος. Η διεθνής θέση της Τουρκίας from antifono.gr on Vimeo.


Περισσότερη αρθογραφία για το θέμα στους συνδέσμους που μας έστειλε ο κ. Παναγιώτης Ήφαιστος  με κλικ ΕΔΩ