Και σκόρπισε κύματα ευφορίας και έντονου ενδιαφέροντος καθώς ξαναπερπατήσαμε μαζί του τους δρόμους της καθημερινότητάς μας επαναπροσδιορίζοντάς τη. Μια διαδικασία που πριν την εκδήλωση φάνταζε ουτοπική, χάρη στον Νίκο Βατόπουλο και το βιβλίο του ΟΠΟΥ ΚΑΙ ΝΑ ΤΑΞΙΔΕΨΩ έδωσε τη θέση της σε μια διαφορετική αντίληψη προσέγγισης του αστικού μας περιβάλλοντος.
Τον συγγραφέα προλόγισαν με γόνιμες τοποθετήσεις ο Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου κ. Αλεξ. Μητάς αναπληρώνοντας τον Δήμαρχο που βρισκόταν εκτός πόλης και η βουλευτής του Σύριζα και αρχιτέκτων κ. Γιώτα Πούλου η οποία μεταξύ άλλων είπε.
Ο Νίκος Βατόπουλος είναι μεγάλος γνώστης της Αθήνας και του αστικού τοπίου της, κι αυτό τεκμαίρεται από τα δύο βιβλία του με τίτλους: "Περπατώντας στην Αθήνα" και "Μικροί δρόμοι της Αθήνας".
Με τις "εκστρατείες- περιηγήσεις" του στην υπόλοιπη ενδοχώρα και το τελευταίο του πόνημα: "ΟΠΟΥ ΚΑΙ ΝΑ ΤΑΞΙΔΕΨΩ, περπατώντας σε 24 πόλεις" προσπαθεί να βιώσει την άλλη Ελλάδα με τα εργαλεία παρατήρησης που έχει εξασκήσει ήδη στην Αθήνα.
Ταυτόχρονα αντιπαραβάλει τη σημερινή ματιά με τις παιδικές του αναμνήσεις, κάνοντας ένα ¨ταξίδι αυτοπροσδιορισμού¨, γι αυτό μιλάει για ¨ιμπρεσιονιστική συλλογή, υποκειμενική εμμονή, αυθαίρετη πρόταση¨.
Αλλά η πρόταση δεν είναι τόσο αυθαίρετη γιατί μιλά για "ανάγκη για νέο βλέμμα" που είναι μία παρακίνηση για στοχασμό πάνω στο παρελθόν και το μέλλον του αστικού χώρου στην Ελλάδα και η άποψή του για την "αστική αναδιάταξη ως νέο εθνικό όραμα" είναι ενδιαφέρουσα κι ανοίγει μία μεγάλη συζήτηση.
Στο βιβλίο του παρατηρεί τις εικόνες της μεταπολεμικής αστυφιλίας και αθηναιοκεντρισμού "πόλεις –της περιφέρειας– που αδειάζουν από αστική ζωή" και εντοπίζει κτίρια, αστικά τοπία και λεπτομέρειες, που είναι "παρακαταθήκες αστικού και λαϊκού πολιτισμού".
Αν και είναι ψήγματα, διαπιστώνει ότι είναι πολλά και πολύ αξιόλογα.
Να αναφέρουμε ότι στο πλαίσιο διαφύλαξης της πολιτιστικής κληρονομιάς, η πρώτη προσπάθεια που έγινε για τη συστηματική καταγραφή αυτών των κτιρίων από την Ελληνική Πολιτεία, ήταν από τον αείμνηστο Αντώνη Τρίτση, με το Πρόγραμμα Πολεοδομικής Ανασυγκρότησης (ΕΠΑ 1983-1985). Αρκετά κτίρια καταγράφηκαν, χαρακτηρίστηκαν ως διατηρητέα και διασώθηκαν κι άλλα πολλά, χωρίς τη μέριμνα της οργανωμένης αποκατάστασης, κατέρρευσαν από το βάρος του χρόνου και της λήθης.
Ο Νίκος Βατόπουλος "περπατώντας" στη Λιβαδειά, θαυμάζει τον αστικό της πυρήνα (που ήταν κι ένας βασικός λόγος που ορίστηκε πρωτεύουσα του νομού το 1889).
Μιλάει για την, άγνωστη στην υπόλοιπη Ελλάδα, χάρη της πόλης μας.
Πού αλήθεια οφείλεται αυτή;
Κατά την γνώμη μου, οφείλεται στο ότι η Λιβαδειά παρόλο που παρουσιάζει συμπαγή ιστορική συνέχεια, ίσως μοναδική στην Ελλάδα, ήταν σημαντικό αστικό κέντρο σε όλες τις περιόδους της ελληνικής ιστορίας, σε καμία όμως περίοδο το πιο σημαντικό για κάτι.
Η αρχαία Λιβαδειά ήταν ακμαία, αλλά η αρχαία Θήβα την επισκίαζε.
Κατά τον Μεσαίωνα η Λιβαδειά ήταν σημαντική (Καταλανοί κλπ), αλλά δεν ήταν Μυστράς.
Κατά την οθωμανική περίοδο είχε επίσης σημαντικό ρόλο, αλλά όχι σαν την Τρίπολη.
Κατά τον αστικό 19ο αιώνα δεν ήταν Πάτρα.
Την εποχή της εκβιομηχάνισης ήταν το κέντρο της υδροκίνητης βιομηχανίας, αλλά δεν ήταν Πειραιάς.
Με τις "εκστρατείες- περιηγήσεις" του στην υπόλοιπη ενδοχώρα και το τελευταίο του πόνημα: "ΟΠΟΥ ΚΑΙ ΝΑ ΤΑΞΙΔΕΨΩ, περπατώντας σε 24 πόλεις" προσπαθεί να βιώσει την άλλη Ελλάδα με τα εργαλεία παρατήρησης που έχει εξασκήσει ήδη στην Αθήνα.
Ταυτόχρονα αντιπαραβάλει τη σημερινή ματιά με τις παιδικές του αναμνήσεις, κάνοντας ένα ¨ταξίδι αυτοπροσδιορισμού¨, γι αυτό μιλάει για ¨ιμπρεσιονιστική συλλογή, υποκειμενική εμμονή, αυθαίρετη πρόταση¨.
Αλλά η πρόταση δεν είναι τόσο αυθαίρετη γιατί μιλά για "ανάγκη για νέο βλέμμα" που είναι μία παρακίνηση για στοχασμό πάνω στο παρελθόν και το μέλλον του αστικού χώρου στην Ελλάδα και η άποψή του για την "αστική αναδιάταξη ως νέο εθνικό όραμα" είναι ενδιαφέρουσα κι ανοίγει μία μεγάλη συζήτηση.
Στο βιβλίο του παρατηρεί τις εικόνες της μεταπολεμικής αστυφιλίας και αθηναιοκεντρισμού "πόλεις –της περιφέρειας– που αδειάζουν από αστική ζωή" και εντοπίζει κτίρια, αστικά τοπία και λεπτομέρειες, που είναι "παρακαταθήκες αστικού και λαϊκού πολιτισμού".
Αν και είναι ψήγματα, διαπιστώνει ότι είναι πολλά και πολύ αξιόλογα.
Να αναφέρουμε ότι στο πλαίσιο διαφύλαξης της πολιτιστικής κληρονομιάς, η πρώτη προσπάθεια που έγινε για τη συστηματική καταγραφή αυτών των κτιρίων από την Ελληνική Πολιτεία, ήταν από τον αείμνηστο Αντώνη Τρίτση, με το Πρόγραμμα Πολεοδομικής Ανασυγκρότησης (ΕΠΑ 1983-1985). Αρκετά κτίρια καταγράφηκαν, χαρακτηρίστηκαν ως διατηρητέα και διασώθηκαν κι άλλα πολλά, χωρίς τη μέριμνα της οργανωμένης αποκατάστασης, κατέρρευσαν από το βάρος του χρόνου και της λήθης.
Ο Νίκος Βατόπουλος "περπατώντας" στη Λιβαδειά, θαυμάζει τον αστικό της πυρήνα (που ήταν κι ένας βασικός λόγος που ορίστηκε πρωτεύουσα του νομού το 1889).
Μιλάει για την, άγνωστη στην υπόλοιπη Ελλάδα, χάρη της πόλης μας.
Πού αλήθεια οφείλεται αυτή;
Κατά την γνώμη μου, οφείλεται στο ότι η Λιβαδειά παρόλο που παρουσιάζει συμπαγή ιστορική συνέχεια, ίσως μοναδική στην Ελλάδα, ήταν σημαντικό αστικό κέντρο σε όλες τις περιόδους της ελληνικής ιστορίας, σε καμία όμως περίοδο το πιο σημαντικό για κάτι.
Η αρχαία Λιβαδειά ήταν ακμαία, αλλά η αρχαία Θήβα την επισκίαζε.
Κατά τον Μεσαίωνα η Λιβαδειά ήταν σημαντική (Καταλανοί κλπ), αλλά δεν ήταν Μυστράς.
Κατά την οθωμανική περίοδο είχε επίσης σημαντικό ρόλο, αλλά όχι σαν την Τρίπολη.
Κατά τον αστικό 19ο αιώνα δεν ήταν Πάτρα.
Την εποχή της εκβιομηχάνισης ήταν το κέντρο της υδροκίνητης βιομηχανίας, αλλά δεν ήταν Πειραιάς.
Αυτή όμως η διαχρονική συμπαγής συνέχειά της, είναι και το στοιχείο που μπορεί να αποτελέσει την βάση της νέας ταυτότητας της πόλης, όπως εύστοχα το παρατηρεί ο Νίκος Βατόπουλος: "Στη Λιβαδειά ένιωσα πως υπάρχει μεγάλο περιθώριο για μια νέα ταυτότητα της πόλης".
Ας συλλογιστούμε όμως τι μπορεί να σημαίνει ¨νέα ταυτότητα¨ της πόλης μας:
— Σημαίνει νοσταλγία στη παράδοση και αναπαραγωγή;
— Σημαίνει τουριστική ματιά, ¨από τα έξω¨;
— Ή μια νέα θεώρηση που στηρίζεται σε νέο αστικό βίωμα αλλά ¨από τα μέσα¨, στην ένταξη, δηλαδή, της παράδοσης σε σύγχρονη προοπτική, σε νέα σύνθεση και όχι ως κατάλογος ασύνδετων και επιφανειακών δράσεων και παρεμβάσεων.
Η συμμετοχή και του εν ενεργεία Δημάρχου στη συζήτησή μας, όπως είχε αναγγελθεί, θα μπορούσε να εκκινήσει μια συζήτηση στο θέμα της ταυτότητας. Η απουσία του ας σημαίνει μόνο αναβολή της σχετικής συζήτησης.
Κατά την γνώμη μου και με την ευθύνη της προηγούμενης θεσμικής μου θέσης ως δημάρχου Λεβαδέων, το πρόγραμμα της Δημοτικής αρχής για την δημοτική περίοδο 2014-2019, έβαλε τις βάσεις για τη νέα ταυτότητα της πόλης μας. Τα έργα που προκρίθηκαν και ολοκληρώνονται αυτή την περίοδο είναι:
· Η Πινακοθήκη Λαζαρή (σε κατασκευή)
· Το Τζαμί Ομέρ Γαζή, (αγορά και μελέτη αποκατάστασης)
· Το νέο Δημαρχείο (σε κατασκευή) που περιλαμβάνει μεγάλη αίθουσα εκδηλώσεων 300 θέσεων
· Το μουσείο υδροκίνησης στον μύλο Παπαϊωάννου
· Οι Ολοκληρωμένες Χωρικές Επεμβάσεις (ΟΧΕ): που στρέφουν την πόλη στο ποτάμι της Έρκυνας και συνδέουν την ανάπτυξή της με το ποτάμι ως σημείο εκκίνησης, με πολλές παρεμβάσεις σε κτίρια, διαδρομές και αναπλάσεις.
· Τα Ανοικτά Κέντρα Εμπορίου (ΑΚΕ), με απαλλοτριώσεις κτιρίων στο μέτωπο του ποταμού και βελτιώσεις των κοινόχρηστων χώρων αλλά και των υπηρεσιών στο εμπορικό τρίγωνο της πόλης.
· Το Πάρκο και Προπονητήριο στη συμβολή των ποταμών Έρκυνας και Μακρυσαίου
· Οι μελέτες του διατηρητέου κτιρίου στην οδό Γρηπονησιώτη
· Η ανάπλαση του περιβάλλοντα χώρου της Αγίας Παρασκευής με τα γλυπτά μνημεία του Γιαννούλη Χαλεπά
Αυτές οι μεγάλες, καθώς και άλλες σημαντικές παρεμβάσεις, σηματοδοτούν την οργάνωση της σύγχρονης πόλης, με σεβασμό στο φυσικό αλλά και στο αστικό τοπίο της.
Θα ήταν μεγάλη παράλειψη να μη αναφερθώ στον αείμνηστο Δήμαρχο Χρήστο Παλαιολόγο και το σημαντικό έργο του που ανάπλασε την περιοχή των Πηγών της Κρύας, την κατασκευή του πέτρινου θεάτρου στο φαράγγι αλλά και την ανάπλαση των παρόχθιων περιοχών κατά μήκος της Έρκυνας.
Ο Νίκος Βατόπουλος αναφέρεται επίσης στην εξειδικευμένη μελέτη της Άννας Ψωμά για πολλά κτίρια του αστικού τοπίου της πόλης μας και μας καλεί και προκαλεί να σκεφτούμε το πώς θα διατηρηθεί αυτή η τοπική, ιστορική μνήμη, αφήνοντας τα ίχνη μας, όπως κάθε γενιά, στο συνολικό αποτύπωμα της ανθρώπινης παρέμβασης στους αστικούς τόπους.
Ευχαριστώ τον Νίκο Βατόπουλο για αυτή την συζήτηση και όλους εσάς για την συμμετοχή.
Ακολούθως ο Νίκος Βατόπουλος ανάλαβε τη σκυτάλη της εντυπωσιακής ξενάγησης στην πρώτη εκδήλωση του 2020 η οποία έγινε με τη συνεργασία και την πολύτιμη βοήθεια της Ομάδας Φωτογραφίας της Βιβλιοθήκης Λιβαδειάς, εστιάζοντας σε πτυχές της πόλης με τη ματιά ενός έμπειρου περιηγητή αλλά και παθιασμένου φωτογράφου όπως αποδεικνύουν οι φωτογραφίες του που ακολουθούν.
Αν ρωτήσεις είπε ο Νίκος Βατόπουλος, έναν ταξιδεμένο και κοσμοπολίτη Ελληνα να σου πει πού στον κόσμο είδε όμορφα τρεχούμενα νερά μέσα σε πόλη, νερά να κελαρύζουν και να σου παίρνουν το μυαλό από την ομορφιά, μπορεί να σου πει ότι μια τέτοια εμπειρία την έζησε στο Annecy της Γαλλίας, στη Βενετία των Αλπεων. Ισως αναφέρει πόλεις στις πολιτείες της Ουάσιγκτον προς τη Δυτική Ακτή των ΗΠΑ ή της Νέας Υόρκης στην Ανατολική Ακτή, αλλά σπανίως θα συναντήσεις Ελληνα (που να μην είναι Βοιωτός) που να σου πει, ότι μόλις 140 χιλιόμετρα από την Αθήνα υπάρχει μια πόλη με κρυφές ομορφιές που ακούει στο ωραίο όνομα Λιβαδειά.
Αυτές τις σκέψεις είχα κάνει όταν για πολλοστή φορά βρισκόμουν στις Πηγές Κρύας της Λιβαδειάς.
Ο ήχος του νερού νανούριζε και ξεσήκωνε. Τα πλατάνια άγγιζαν τα νερά και ήταν σαν να υπήρχαν νύμφες και ξωτικά. Η Λιβαδειά μου πρόσφερε εκείνες τις στιγμές, αυτό που κάθε πόλη θα επιθυμούσε να μπορεί να κάνει: τη διεσταλμένη εμπειρία του εαυτού μπροστά στη φύση. Και ταυτόχρονα έφερνε τον μύθο μέσα στην καθημερινότητα, νότιζε με ιερότητα εμπειρίες πεζές και αδιάφορες.
Αυτή η πόλη, σκέφτηκα, θα μπορούσε να είναι τουριστικός προορισμός, καθώς βρίσκεται τόσο κοντά στην Αθήνα αλλά και σε τόσα άλλα ενδιαφέροντα σημεία της Στερεάς Ελλάδας και δεν αναφέρομαι τόσο στην Αράχωβα ή στους Δελφούς, που είναι τα πλέον προφανή, αλλά στη Χαιρώνεια, στον Ορχομενό (που αλλάζει την εικόνα του με την ανάδειξη του μυκηναϊκού, ελληνιστικού και βυζαντινού παρελθόντος του), ακόμη και στη Θήβα, όπου το Αρχαιολογικό Μουσείο είναι από τα κορυφαία της χώρας. Το Δίστομο, με όλο το βάρος του συμβολισμού του, απέχει 25 χιλιόμετρα από την πόλη. Υπάρχει μεγάλη πυκνότητα. Αυτό από μόνο του με ρουφούσε σε μια χοάνη του χρόνου.
Η φύση είναι το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της Λιβαδειάς αλλά θα πρέπει να ανηφορίσει κανείς στις Πηγές για να νιώσει αυτή τη συμβίωση που είναι καθοριστική. Πλατάνια, νερόμυλοι, ο ζείδωρος ήχος του νερού. Σκέφτηκα, σαν σε προβολή στο μέλλον, τη φύση να εισχωρεί ολοένα και πιο βαθιά στην πόλη, παρά η πόλη να μεγαλώνει εις βάρος της φύσης. Πόσα ακόμη δέντρα θα μπορούσαν να φυτευτούν στη γη της Λιβαδειάς με τα υπόγεια νερά… Πόσα φυλλώματα μπορούν να γεννηθούν εκεί που βλέπει κανείς δρόμους και σπίτια σε μεσοτοιχία… Ισχύει παντού, αλλά στη Λιβαδειά την είχα πιο έντονη αυτήν την εντύπωση γιατί είναι μια πόλη συνυφασμένη με τον υδάτινο ορίζοντα.
Παρότι, ένα μεγάλο κομμάτι της παλιάς Λιβαδειάς έχει χαθεί, όπως στις περισσότερες πόλεις, επιζεί, ωστόσο, η αίσθηση μιας πόλης παλιάς, χωνεμένης στον χρόνο, με εκείνη τη στερεοελλαδίτικη γνησιότητα. Εφερα στο νου τη μελέτη της Αννας Ψωμά για τα αρχοντικά της Λιβαδειάς (2016) και την αγάπη με την οποία είχε επενδυθεί μια προσπάθεια να μιλήσει κανείς για την πόλη του σε ένα ευρύτερο κοινό, συχνά αδιάφορο.
Σκέφτηκα ότι αυτό που λείπει είναι η πεποίθηση ότι όσα κληρονομήθηκαν έχουν αξία, παρουσιάζουν ενδιαφέρον, είναι πηγή περηφάνιας. Και όσα μπορεί να γεννήσει η εποχή μας, να είναι και αυτά ενδιαφέροντα και πηγή χαράς για αυτούς θα έρθουν στο μέλλον. Στη Λιβαδειά ένιωσα πως υπάρχει μεγάλο περιθώριο για μια νέα ταυτότητα της πόλης.
Ας συλλογιστούμε όμως τι μπορεί να σημαίνει ¨νέα ταυτότητα¨ της πόλης μας:
— Σημαίνει νοσταλγία στη παράδοση και αναπαραγωγή;
— Σημαίνει τουριστική ματιά, ¨από τα έξω¨;
— Ή μια νέα θεώρηση που στηρίζεται σε νέο αστικό βίωμα αλλά ¨από τα μέσα¨, στην ένταξη, δηλαδή, της παράδοσης σε σύγχρονη προοπτική, σε νέα σύνθεση και όχι ως κατάλογος ασύνδετων και επιφανειακών δράσεων και παρεμβάσεων.
Η συμμετοχή και του εν ενεργεία Δημάρχου στη συζήτησή μας, όπως είχε αναγγελθεί, θα μπορούσε να εκκινήσει μια συζήτηση στο θέμα της ταυτότητας. Η απουσία του ας σημαίνει μόνο αναβολή της σχετικής συζήτησης.
Κατά την γνώμη μου και με την ευθύνη της προηγούμενης θεσμικής μου θέσης ως δημάρχου Λεβαδέων, το πρόγραμμα της Δημοτικής αρχής για την δημοτική περίοδο 2014-2019, έβαλε τις βάσεις για τη νέα ταυτότητα της πόλης μας. Τα έργα που προκρίθηκαν και ολοκληρώνονται αυτή την περίοδο είναι:
· Η Πινακοθήκη Λαζαρή (σε κατασκευή)
· Το Τζαμί Ομέρ Γαζή, (αγορά και μελέτη αποκατάστασης)
· Το νέο Δημαρχείο (σε κατασκευή) που περιλαμβάνει μεγάλη αίθουσα εκδηλώσεων 300 θέσεων
· Το μουσείο υδροκίνησης στον μύλο Παπαϊωάννου
· Οι Ολοκληρωμένες Χωρικές Επεμβάσεις (ΟΧΕ): που στρέφουν την πόλη στο ποτάμι της Έρκυνας και συνδέουν την ανάπτυξή της με το ποτάμι ως σημείο εκκίνησης, με πολλές παρεμβάσεις σε κτίρια, διαδρομές και αναπλάσεις.
· Τα Ανοικτά Κέντρα Εμπορίου (ΑΚΕ), με απαλλοτριώσεις κτιρίων στο μέτωπο του ποταμού και βελτιώσεις των κοινόχρηστων χώρων αλλά και των υπηρεσιών στο εμπορικό τρίγωνο της πόλης.
· Το Πάρκο και Προπονητήριο στη συμβολή των ποταμών Έρκυνας και Μακρυσαίου
· Οι μελέτες του διατηρητέου κτιρίου στην οδό Γρηπονησιώτη
· Η ανάπλαση του περιβάλλοντα χώρου της Αγίας Παρασκευής με τα γλυπτά μνημεία του Γιαννούλη Χαλεπά
Αυτές οι μεγάλες, καθώς και άλλες σημαντικές παρεμβάσεις, σηματοδοτούν την οργάνωση της σύγχρονης πόλης, με σεβασμό στο φυσικό αλλά και στο αστικό τοπίο της.
Θα ήταν μεγάλη παράλειψη να μη αναφερθώ στον αείμνηστο Δήμαρχο Χρήστο Παλαιολόγο και το σημαντικό έργο του που ανάπλασε την περιοχή των Πηγών της Κρύας, την κατασκευή του πέτρινου θεάτρου στο φαράγγι αλλά και την ανάπλαση των παρόχθιων περιοχών κατά μήκος της Έρκυνας.
Ο Νίκος Βατόπουλος αναφέρεται επίσης στην εξειδικευμένη μελέτη της Άννας Ψωμά για πολλά κτίρια του αστικού τοπίου της πόλης μας και μας καλεί και προκαλεί να σκεφτούμε το πώς θα διατηρηθεί αυτή η τοπική, ιστορική μνήμη, αφήνοντας τα ίχνη μας, όπως κάθε γενιά, στο συνολικό αποτύπωμα της ανθρώπινης παρέμβασης στους αστικούς τόπους.
Ευχαριστώ τον Νίκο Βατόπουλο για αυτή την συζήτηση και όλους εσάς για την συμμετοχή.
Ακολούθως ο Νίκος Βατόπουλος ανάλαβε τη σκυτάλη της εντυπωσιακής ξενάγησης στην πρώτη εκδήλωση του 2020 η οποία έγινε με τη συνεργασία και την πολύτιμη βοήθεια της Ομάδας Φωτογραφίας της Βιβλιοθήκης Λιβαδειάς, εστιάζοντας σε πτυχές της πόλης με τη ματιά ενός έμπειρου περιηγητή αλλά και παθιασμένου φωτογράφου όπως αποδεικνύουν οι φωτογραφίες του που ακολουθούν.
Αν ρωτήσεις είπε ο Νίκος Βατόπουλος, έναν ταξιδεμένο και κοσμοπολίτη Ελληνα να σου πει πού στον κόσμο είδε όμορφα τρεχούμενα νερά μέσα σε πόλη, νερά να κελαρύζουν και να σου παίρνουν το μυαλό από την ομορφιά, μπορεί να σου πει ότι μια τέτοια εμπειρία την έζησε στο Annecy της Γαλλίας, στη Βενετία των Αλπεων. Ισως αναφέρει πόλεις στις πολιτείες της Ουάσιγκτον προς τη Δυτική Ακτή των ΗΠΑ ή της Νέας Υόρκης στην Ανατολική Ακτή, αλλά σπανίως θα συναντήσεις Ελληνα (που να μην είναι Βοιωτός) που να σου πει, ότι μόλις 140 χιλιόμετρα από την Αθήνα υπάρχει μια πόλη με κρυφές ομορφιές που ακούει στο ωραίο όνομα Λιβαδειά.
Αυτές τις σκέψεις είχα κάνει όταν για πολλοστή φορά βρισκόμουν στις Πηγές Κρύας της Λιβαδειάς.
Ο ήχος του νερού νανούριζε και ξεσήκωνε. Τα πλατάνια άγγιζαν τα νερά και ήταν σαν να υπήρχαν νύμφες και ξωτικά. Η Λιβαδειά μου πρόσφερε εκείνες τις στιγμές, αυτό που κάθε πόλη θα επιθυμούσε να μπορεί να κάνει: τη διεσταλμένη εμπειρία του εαυτού μπροστά στη φύση. Και ταυτόχρονα έφερνε τον μύθο μέσα στην καθημερινότητα, νότιζε με ιερότητα εμπειρίες πεζές και αδιάφορες.
Αυτή η πόλη, σκέφτηκα, θα μπορούσε να είναι τουριστικός προορισμός, καθώς βρίσκεται τόσο κοντά στην Αθήνα αλλά και σε τόσα άλλα ενδιαφέροντα σημεία της Στερεάς Ελλάδας και δεν αναφέρομαι τόσο στην Αράχωβα ή στους Δελφούς, που είναι τα πλέον προφανή, αλλά στη Χαιρώνεια, στον Ορχομενό (που αλλάζει την εικόνα του με την ανάδειξη του μυκηναϊκού, ελληνιστικού και βυζαντινού παρελθόντος του), ακόμη και στη Θήβα, όπου το Αρχαιολογικό Μουσείο είναι από τα κορυφαία της χώρας. Το Δίστομο, με όλο το βάρος του συμβολισμού του, απέχει 25 χιλιόμετρα από την πόλη. Υπάρχει μεγάλη πυκνότητα. Αυτό από μόνο του με ρουφούσε σε μια χοάνη του χρόνου.
Η φύση είναι το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της Λιβαδειάς αλλά θα πρέπει να ανηφορίσει κανείς στις Πηγές για να νιώσει αυτή τη συμβίωση που είναι καθοριστική. Πλατάνια, νερόμυλοι, ο ζείδωρος ήχος του νερού. Σκέφτηκα, σαν σε προβολή στο μέλλον, τη φύση να εισχωρεί ολοένα και πιο βαθιά στην πόλη, παρά η πόλη να μεγαλώνει εις βάρος της φύσης. Πόσα ακόμη δέντρα θα μπορούσαν να φυτευτούν στη γη της Λιβαδειάς με τα υπόγεια νερά… Πόσα φυλλώματα μπορούν να γεννηθούν εκεί που βλέπει κανείς δρόμους και σπίτια σε μεσοτοιχία… Ισχύει παντού, αλλά στη Λιβαδειά την είχα πιο έντονη αυτήν την εντύπωση γιατί είναι μια πόλη συνυφασμένη με τον υδάτινο ορίζοντα.
Παρότι, ένα μεγάλο κομμάτι της παλιάς Λιβαδειάς έχει χαθεί, όπως στις περισσότερες πόλεις, επιζεί, ωστόσο, η αίσθηση μιας πόλης παλιάς, χωνεμένης στον χρόνο, με εκείνη τη στερεοελλαδίτικη γνησιότητα. Εφερα στο νου τη μελέτη της Αννας Ψωμά για τα αρχοντικά της Λιβαδειάς (2016) και την αγάπη με την οποία είχε επενδυθεί μια προσπάθεια να μιλήσει κανείς για την πόλη του σε ένα ευρύτερο κοινό, συχνά αδιάφορο.
Σκέφτηκα ότι αυτό που λείπει είναι η πεποίθηση ότι όσα κληρονομήθηκαν έχουν αξία, παρουσιάζουν ενδιαφέρον, είναι πηγή περηφάνιας. Και όσα μπορεί να γεννήσει η εποχή μας, να είναι και αυτά ενδιαφέροντα και πηγή χαράς για αυτούς θα έρθουν στο μέλλον. Στη Λιβαδειά ένιωσα πως υπάρχει μεγάλο περιθώριο για μια νέα ταυτότητα της πόλης.
Τα αστικά σπίτια στο κέντρο της πόλης έχουν ποιότητα και ποικιλία. Πέραν από τον τύπο του διώροφου νεοκλασικού και εκλεκτικιστικού σπιτιού, είτε αυτόνομες κατοικίες, όπως στην Ελευθερίου Βενιζέλου, είτε με καταστήματα στο ισόγειο όπως στη Στρατηγού Ιωάννου – χτισμένα έτσι εξ αρχής – είτε στην Μπουφίδου – λόγω εμπορικής αξίας, υπάρχουν στη Λιβαδειά πολλά μεσοπολεμικά σπίτια, κυρίως διώροφα αλλά και μεγαλύτερα, με ενδιαφέρουσες αρ ντεκό εξώθυρες. Είναι ένα κεφάλαιο που θα πρέπει να μελετηθεί σε πανελλαδικό επίπεδο.
... Μου θύμισαν σπίτια σε μεσοαστικούς δρόμους της Αθήνας. Στη Νεάπολη, σε καθέτους της Μαυρομιχάλη, θα μπορούσαν να υπάρχουν αυτά τα σπίτια και να εναρμονίζονται πλήρως. Τα αστικά σπίτια στο κέντρο της πόλης έχουν ποιότητα και ποικιλία. Πέραν από τον τύπο του διώροφου νεοκλασικού και εκλεκτικιστικού σπιτιού, είτε αυτόνομες κατοικίες, όπως στην Ελευθερίου Βενιζέλου, είτε με καταστήματα στο ισόγειο όπως στη Στρατηγού Ιωάννου – χτισμένα έτσι εξ αρχής – είτε στην Μπουφίδου – λόγω εμπορικής αξίας, υπάρχουν στη Λιβαδειά πολλά μεσοπολεμικά σπίτια, κυρίως διώροφα αλλά και μεγαλύτερα, με ενδιαφέρουσες αρ ντεκό εξώθυρες. Είναι ένα κεφάλαιο που θα πρέπει να μελετηθεί σε πανελλαδικό επίπεδο...
Στη Λιβαδειά υπάρχει αντικειμενικά μια ατμόσφαιρα που παραπέμπει σε κάτι αρχέγονο και μακρινό. Ισως οι ανηφοριές προς το Κάστρο και το Ρολόι, ίσως η ύπαρξη των νερών, ίσως η γειτνίαση με τόσους αρχαιολογικούς χώρους της αρχαίας Βοιωτίας, όλα συντείνουν σε μια αίσθηση στο μεταίχμιο της φαντασίας.
Η Λιβαδειά είχε ήδη έναν αστικό πυρήνα τον 18ο αιώνα, από τον οποίο προήλθε και ο Λάμπρος Κατσώνης. Η προτομή του, στημένη στη δεκαετία του ’30, είναι έργο του γλύπτη Γεωργίου Δημητριάδη (1880-1941), ένας αγαπητός του ελληνικού πανθέου που τον σκέφτομαι κάθε φορά που βλέπω την προτομή του Γεωργίου Σουρή ή του Αχιλλέα Παράσχου στο Ζάππειο.
Από το Μεσοπόλεμο, προέρχεται και το παλιό ξενοδοχείο «Ελικών». Όταν το είδα ήταν κλειστό, και μου θύμησε μεσοπολεμικές κατασκευές στην Αθήνα, π.χ. στην Ανδρέου Μεταξά, στο μεταίχμιο Εξαρχείων και Νεαπόλεως.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου