Δ. Μπουραντάς : Έχουμε έλλειμμα ηγεσίας
Ο καθηγητής και συγγραφέας Δημήτρης Μπουραντάς μιλά στο ellispoint και τον Παναγιώτη Κακολύρη για το νέο του βιβλίο, την κρίση αξιών αλλά και τις αδυναμίες του πολιτικού συστήματος. Εξηγεί πως η κατανάλωση διαβρώνει τις ανθρώπινες σχέσεις αλλά και δίνει οδηγίες για την αναζήτηση της «καλής ζωής».
Οι περισσότεροι, γνωρίσαμε τον Δημήτρη Μπουραντά το 2008 από το βιβλίο του «Όλα σου τα 'μαθα, μα ξέχασα μια λέξη». Αφορμή για την επικοινωνία μας στάθηκε η έκδοση του νέου του βιβλίου «Επί σκηνής χωρίς πρόβα», από τις εκδόσεις Πατάκη το οποίο αναδείχθηκε στις πρώτες θέσεις των best sellers.
Ο Μπουραντάς διδάσκει στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών αλλά δεν είναι μια τυπική περίπτωση ούτε καθηγητή ούτε συγγραφέα. Έχει στενή σχέση με την αγορά και έχει συνεργαστεί με μεγάλες πολυεθνικές σε προγράμματα ανάπτυξης ηγετικών στελεχών και ομάδων, διοίκησης της εταιρικής κουλτούρας κλπ ενώ την ίδια ώρα διατυπώνει σκληρές - αιρετικές απόψεις τόσο για την πολιτική όσο και για την εκπαίδευση.
Διδάσκετε μάνατζμεντ και ηγεσία και νομίζω ότι είναι δύο τομείς που υστερούμε ως χώρα. Γιατί πιστεύετε ότι συμβαίνει αυτό;
Στη πατρίδα μας υπάρχει τεράστιο έλλειμμα μάνατζμεντ και ηγεσίας. Δεν εφαρμόζουμε ούτε τις βασικές έννοιες και αρχές του σωστού προγραμματισμού, της οργάνωσης, του ελέγχου και της αξιοποίησης του ανθρώπινου δυναμικού. Οι κατέχοντες την εξουσία λειτουργούν ως διαχειριστές και όχι ως ηγέτες. Οι αιτίες είναι πολλές. Πιστεύω ότι η ρίζα του κακού βρίσκεται στο σαθρό σύστημα αξιών που κυριαρχεί σε όσους έχουν τη δύναμη και την εξουσία το οποίο δεν ευνοεί το μάνατζμεντ και την ηγεσία. Πώς ν’ αναπτυχθεί το σύγχρονο μάνατζμεντ και η ηγεσία όταν κυριαρχεί η αξία της κομματοκρατίας, της κολιτοκρατίας, της ανευθυνότητας, της κουτοπονηριάς, της διαφθοράς, της διαπλοκής, της αρπαχτής, του ατομισμού, της απληστίας, της σπατάλης;
Διάβαζα προ ημερών ένα άρθρο του Κώστα Σημίτη που έλεγε για το έλλειμμα ηγεσίας στην Ευρώπη. Αυτή είναι μια ευρέως διαδεδομένη άποψη στην Ε.Ε. Διαπιστώνετε κι εσείς αυτό το έλλειμμα;
Αυτό το έλλειμμα δεν οφείλεται μόνο στα πρόσωπα των πολιτικών ηγετών. Κυρίως οφείλεται στο γεγονός ότι η δύναμή τους πλέον είναι περιορισμένη. Σήμερα, η μεγάλη πολιτική δύναμη είναι συγκεντρωμένη στις χρηματαγορές, τις μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις και στα ΜΜΕ. Η δημοκρατία έχει εξασθενίσει και έτσι είναι φυσικό να έχει εξασθενίσει και η δύναμη των εκπροσώπων της. Ο μόνος τρόπος να ενισχύσουν τη δύναμή τους οι πολιτικοί ηγέτες είναι να την αντλήσουν ξανά από την κοινωνία. Αν αυτό δεν το κάνουν, τότε θα καταντήσουν υπάλληλοι των μεγάλων συμφερόντων.
Στο ελληνικό πολιτικό σύστημα υπάρχουν σήμερα ηγέτες;
Το έλλειμμα ηγεσίας και μάνατζμεντ στο πολιτικό σύστημα της χώρας και στο κράτος, είναι τεράστιο. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο που μια χώρα με τόσους πόρους, τόσα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα και τόσο ικανό λαό, έφθασε στη χρεωκοπία. Οι πολιτικοί μας, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, δεν είναι ούτε μάνατζερ, ούτε ηγέτες. Είναι άνθρωποι ανεπάγγελτοι ή με μέτριες καριέρες που αναδεικνύονται μέσω της οικογενειοκρατίας, του πολιτικού μάρκετινγκ και της προώθησής τους ως «αχυράνθρωποι» από συγκεκριμένα συμφέροντα.
Τι είναι αυτό που καθορίζει τον ηγέτη;
Ο ηγέτης, καθορίζεται από τρεις κατηγορίες προσόντων. Πρώτον, από τις ηγετικές ικανότητες τους ώστε να εμπνέει τους πολίτες μέσω ενός εφικτού οράματος, να κερδίζει την εμπιστοσύνη τους, να τους κινητοποιεί, να τους καθοδηγεί, να τους διδάσκει, να επιτυγχάνει αποτελέσματα για το «κοινό καλό» κατά τον Αριστοτέλη και να οδηγεί τους οργανισμούς και τη κοινωνία σε πρόοδο μέσω της συνεχούς βελτιωτικής αλλαγής. Δεύτερον, πρέπει να διαθέτει στρατηγική σκέψη και διοικητικές ικανότητες όπως προγραμματισμού, οργάνωσης, συντονισμού, ελέγχου και λήψης αποφάσεων. Τρίτον, πρέπει να διαθέτει αξίες και αρετές, όπως η ακεραιότητα, η δικαιοσύνη, η συναίνεση, η αξιοκρατία, η εντιμότητα, η υπευθυνότητα, η ειλικρίνεια, η ταπεινότητα, η ανθρωπιά. Τέτοιου είδους πολιτικοί ηγέτες στη χώρα δεν θ’ αναδειχθούν αν οι πολίτες δεν αξιολογούμε και δεν επιλέγουμε τους πολιτικούς με αυτά τα κριτήρια.
Αναφέρετε στο βιβλίο σας ότι οι ιδεολογίες και οι οικονομικές θεωρίες καταρρέουν. Τελικά τι μένει για να διαμορφώσει την επόμενη μέρα από αυτή την κρίση;
Στο βιβλίο μου υποστηρίζω ότι χρειαζόμαστε μια νέα ιδεολογία πέρα από τις κυρίαρχες ιδεολογίες του σοσιαλισμού και του φιλελευθερισμού. Ένα νέο ιδεολογικό πρότυπο που θα στηρίζεται σε συγκεκριμένες αξίες και θεσμούς όπου θα εξασφαλίζουν ένα νέο μοντέλο κατανάλωσης, την κυριαρχία της κοινωνίας πάνω στην οικονομία, την αλληλεγγύη, την προστασία του πλανήτη, τη δικαιοσύνη με την έννοια «ίσες ευκαιρίες, ίσες συνεισφορές, ίσες ανταμοιβές», για όλους, το ήθος, την αισθητική.
Στο τελευταίο πέμπτο κεφάλαιο του βιβλίου σας αναλύετε τη σημερινή πολιτικοοικονομική κατάσταση και έχω την αίσθηση βγαίνει ένας μεγάλος θυμός. Σα να σας ακούω να χτυπάτε με δύναμη τα πλήκτρα του υπολογιστή σας.
Πώς να μην είμαι θυμωμένος όταν με τ’ άρθρα μου από τη δεκαετία του 1980 είχα επισημάνει ότι η χώρα ήταν σε πορεία χρεωκοπίας. Πως να μην είμαι θυμωμένος, όταν οι φοιτητές μου πρέπει να μεταναστεύσουν για να βρουν εργασία; Πως να μην είμαι θυμωμένος όταν βλέπω τόσα στελέχη που έχω εκπαιδεύσει να μένουν χωρίς δουλειά και χωρίς προοπτική να βρουν κάποια άλλη; Πως να μην είμαι θυμωμένος όταν η πατρίδα μου λόγω της διαφθοράς, της διαπλοκής, της φοροδιαφυγής, της ανεντιμότητας και της ανικανότητας των πολιτικών, χρεοκόπησε, θεωρείται η πιο διεφθαρμένη και αναξιόπιστη χώρα; Πώς να μην είμαι θυμωμένος όταν κανείς δεν τιμωρείται για τόσο οικονομικά και εθνικά εγκλήματα; Πώς να μην είμαι θυμωμένος όταν διεφθαρμένοι πολιτικοί που έκλεψαν, έκαναν ρουσφέτια για ψηφοθηρία και χρεοκόπησαν τη χώρα, μας λένε ότι τα φάγαμε μαζί, αποκαλούν τους πολίτες κοπρίτες και διεφθαρμένους; Παρόλα αυτά, τα όσα γράφω δεν είναι για να εκτονώσω το θυμό μου, αλλά για να συμβάλλω στην κοινωνική μάθηση με σκοπό να μη ξανακάνουμε λάθος πολιτικές επιλογές αποκτώντας πιο νηφάλια, αντικειμενική και ορθολογική πολιτική κρίση.
Οφείλω πάντως να σας πω ότι βιβλίο σας «Επί σκηνής χωρίς πρόβα» με ξάφνιασε λίγο. Δεν περίμενα πως μετά από το προηγούμενο, το οποίο είχε περισσότερο μορφή μυθιστορηματικής συμβουλευτικής, θα επιστρέφατε σε μια πιο δοκιμιακή μορφή συμβουλευτικής… Εικάζω ότι οι περισσότεροι περίμεναν ένα νέο μυθιστόρημα. Ποιος ήταν ο λόγος αυτής της επιλογής;
Το μυθιστόρημα έχει πολλά πλεονεκτήματα να περάσει κανείς μηνύματα. Δεν επιτρέπει όμως ν’ αναπτυχθούν σε βάθος έννοιες, αρχές και μεθόδους, που χιλιάδες αναγνώστες του «Όλα σου τα ‘μαθα, μα ξέχασα μια λέξη» μου προκάλεσαν να δώσω. Γι’ αυτό, επέλεξα το εκλαϊκευμένο υβριδικό δοκίμιο με την έννοια ότι χρησιμοποιώ πληθώρα αφηγήσεων, προσωπικών ιστοριών, παραδειγμάτων, μεταφορών, παραβολών, ακόμη και διδακτικών ανεκδότων.
Γράφετε για τις ανθρώπινες σχέσεις και διαπιστώνω σε διάφορες συζητήσεις ότι είναι υπάρχει ένας διαδεδομένος προβληματισμός για το που πάνε οι σχέσεις (οι φιλικές αλλά και οι ερωτικές). Πιστεύετε ότι κάνουμε κάτι λάθος;
Πιστεύω, ότι ο καταναλωτισμός και τα άγχη που μας δημιουργεί, έχουν κάνει τις ανθρώπινες σχέσεις επιφανειακές. Η ψυχή και η καρδιά μας χάνεται μέσα στο απύθμενο πηγάδι της κατανάλωσης υλικών αγαθών και της κακόγουστης διασκέδασης. Μας ενδιαφέρει περισσότερο η σύγκριση με τους άλλους, τα καταναλωτικά πρότυπα που μας επιβάλλουν για το κέρδος, οι διάσημοι, ακόμη και οι πορνοστάρ και όχι η καλή ζωή, με την έννοια της αγάπης, της στοργής, της ψυχικής γαλήνης, του έρωτα, της βαθειάς φιλίας, της συμπόνιας, της προσφοράς, της πνευματικής καλλιέργειας. Το μεγάλο λάθος που κάνουμε είναι ότι ικανοποιούμε «λάθος ανάγκες με λάθος τρόπο», παρατημένοι στην αλλοτρίωση του καπιταλιστικού συστήματος και του μοντέλου κατανάλωσης και παραγωγής που εξασφαλίζει κέρδη στους λίγους.
Τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί με γεωμετρική πρόοδο τα βιβλία συμβουλευτικής. Τελικά τι είναι αυτό που αναζητάμε ως άνθρωποι;…. Ο Πασκάλ Μπρυκνέρ στο βιβλίο του «Αέναη ευφορία» μιλά για το καθήκον που αισθανόμαστε να είμαστε ευτυχισμένοι κάτι που τελικά δηλητηριάζει τη ζωή μας. Είναι τελικά η ευτυχία ένα φετίχ του σύγχρονου ανθρώπου;
Δεν πιστεύω ούτε στην ευτυχία, ούτε στην επιτυχία, ούτε σε συνταγές. Πιστεύω στην καλή ζωή, όπως την ορίζουν οι φιλόσοφοι. Πιστεύω στην ελευθερία να ορίζουμε εμείς οι ίδιοι τη ζωή που αξίζει και θέλουμε να ζούμε. Πιστεύω στην αυθεντική ζωή και στην απόλαυση της κάθε στιγμής. Πιστεύω στο carpe diem (άδραξε τη μέρα).
Μέχρι τώρα η ευτυχία είχε συνδεθεί με το χρήμα. Τώρα που όχι μόνο δεν κυκλοφορεί χρήμα αλλά όλοι ξέρουμε ότι πολύ δύσκολα μπορούμε να το αποκτήσουμε στο εγγύς μέλλον, υπάρχουν άλλοι δρόμοι για να πετύχουμε ως άνθρωποι σχετική ευημερία;
Διαβάζοντας το βιβλίο σας σκέφτηκα πως παίρνουμε τόση γνώση στα χρόνια της εκπαίδευσης μας αλλά χάνουμε βασικά ζητήματα της ανθρώπινης ύπαρξης και αλληλεπίδρασης. Δεν παίρνουμε βασικά εφόδια για να βρεθούμε στη ζωή (επί σκηνής) χωρίς πρόβα. Είναι ένα κενό που μπορεί να το συμπληρώνει η εκπαίδευση ή οφείλει να το βρίσκει ο καθένας μας κομμάτι – κομμάτι στην πορεία του βίου του;
Δυστυχώς, τα σχολεία μας δίνουν περιττή γνώση για τα λιγότερα σημαντικά πράγματα της ζωής και δεν μας εφοδιάζουν με γνώσεις για τα πιο σημαντικά όπως είναι οι ανθρώπινες σχέσεις, η συζυγική και γονεϊκή σχέση, ο έρωτας, η δημιουργική σκέψη, η υπαρξιακή νοημοσύνη. Μια ουσιαστική παιδεία πρέπει να εστιάζει στις ανθρωπιστικές και στις κοινωνικές επιστήμες και όχι μόνο στις τεχνολογικές. Αφού, δεν το κάνει όμως ο καθένας είναι υπεύθυνος για τη προσωπική του παιδεία και ανάπτυξη. Αν αναζητούμε τη χρήσιμη γνώση και βιώνουμε μαθησιακά τις εμπειρίες της ζωής μας, μπορούμε να καλύψουμε αυτό το τεράστιο κενό της εκπαίδευσης.
Κλείνοντας, θα ήθελα να σας ζητήσω να δώστε στους αναγνώστες μας, με δυο λόγια, αυτό που θεωρείτε βασικό μήνυμα του βιβλίου σας;
Αν αξιοποιούμε την ελευθερία των επιλογών και το μυαλό μας, ξεφεύγοντας από την αλλοτρίωση και ανακαλύψουμε την «καλή ζωή» που εμείς θέλουμε να ζήσουμε, τότε μπορούμε να μάθουμε αρκετά από την εκλαϊκευμένη επιστημονική γνώση που θα μας βοηθήσουν ν’ αντιμετωπίζουμε τους περιορισμούς και τα δύσκολα και να ζήσουμε μια καλύτερη ζωή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου